Ekotizimlarning faoliyati

Ekotizimlarning o’z-uzidan harakat hodisasi ularning o’z-uzidan rivojlanishidir.

Bunda o’z-uzidan rivojlanish deganda, ekotizim ichida va uning evolyutsiyasidagi barcha o’zgarishlar, xuddi shuningdek suktsessiyali rivojlanish tushuniladi. Bu o’zgarishlar o’z navbatida ekotizimlar masalan ekotop (biotop) va biotsenoz ichida, qarama-qarshiliklar bilan aniqlanadi.

Organizmlarning o’zicha rivojlanishi ichki jarayonlariga bog’liq, xuddi shuningdek yangi turlarni paydo bo’lishiga olib keluvchi molekulyar va xujayralar ichidagi genetik jixatdan qayta qurilishidir.
Biroq bu qayta qurilish murakkab tashqi sharoitda amalga oshiriladi.
6.10 O’zini-uzi rostlash va o’zini-uzi tashkil qilish. Yuqorida ko’p marta qayd qilganimizdek, o’zini rostlash ekotizimning muhim jihatlaridan biri bo’lib, unda qandaydir tashki ta‘sir natijasida (tabiiy yoki antropogen) o’zgargan, uning ichki xususiyatlari va tuzilishini qayta tiklashi tushuniladi. O’zini rostlash asosida uning alohida tuzuvchilari va ekologik komponentlari (energiya, gaz tarkibi, suv, to’proq, subtropik organizmlar ) orasidagi teskari bog’lanish printsipi yotadi.
Tabiiy tizimlar yopiq tizim deb hisoblanmaydi. Lekin ulardagi jarayonlar qaytariluvchi bo’lganligi uchun bunday tizimlar entropiyasi uzoq vaqt nolga teng bo’lishi mumkin. Bunday holatga yetishishga ularning o’zini tashkil qilish holati yo’naltirilgan bo’lib, alohida tuzuvchilari orasidagi o’zaro aloqa oqibatda o’zini rostlashga olib keladi.

O’zini-uzi tashkil qilishni tabiy tizimlarda, fizik-kimyoviy va biologik hodisalarni qat‘iy ketma-ketligi (yoki tartibi), fiziologik bir xil va (yoki) funktsional bir butun tashqi va ichki chegaralanishga olib keluvchi sharoitlar orqali aniqlash mumkin (M.F.Reymers bo’yicha).

6.11 O’zini – o’zi boshqarish. Xullas ekotizimlarga boshqa tabiiy tizimlar singari o’zini boshqarish xususiyati xosdir.