Ekonometrika amaliy mashg‘ulot I. Habibullayev, A. Jumayev

Yillar bo„yicha har bir chorak uchun o„rtacha mavsumiy turistlar 
oqimi 
Ko‗rsatkichlar 
Yil 
Chorak raqami, 
i
 
I 
II 
III 
IV 
 
2014 
 
 
59602,87 
946,12 
2015  -71501,50 
17123,12 
45628,62 
-6076,12 
2016  -35048,00  -11136,37 
39348,37 
-9710,37 
2017 
-
71875,125 
-17037,25 
31373,75 
-78416,62 
2018 
-
103161,75 
91407,50 
 
 
i
-chorak 
bo‗yicha 
jami  (barcha  yillar 
uchun) 
 
-
281586,37 
80357,00  175953,62  -93257,00 
i-
chorak 
uchun 
mavsumiy 
komponentalarni 
o‗rtacha qiymati(
i
S
)
 
 
 
-70396,59 
20089,25 
43988,40 
-23314,25 
Tuzatilgan  mavsumiy 
komponenta, 
S
i
 
 
-62988,29 
27497,54 
51396,70 
-15905,95 
 
Choraklar  bo‗yicha  mavsumiy  komponentalar  o‗rtachalarining 
yig‗indisini  nolga  teng  yoki  teng  emasligi  tekshiriladi  (4.4-jadvalning 
ko‗rsatkichlar  ustunida  3-qator):  (-70396,59)+20089,25+43988,40+(-
23314,25) = -29633,2. 
Yig‗indi  nolga  teng  bo‗lmaganligi  sababli  tuzatish  koeffitsiyenti 
hisoblanadi: 
k =
 -29633,2 / 4 = -7408,3. 

---

118 
 
Mavsumiy  komponentalarning  choraklar  bo‗yicha  tuzatilgan 
qiymatlari o‗rtacha turistlar soni bilan tuzatish koeffitsiyenti(
k
) orasidagi 
farqi 
k
S
S
i
i


, formula yordamida topiladi, bu yerda, 
i
= 1, 2, 3 ,4.  
Topilgan qiymatlarni jadvalga qo‗yib (4.4-jadvalning ko‗rsatkichlar 
ustunida  4-qator)  mavsumiy  komponentalarning  qiymatlari  yig‗indisi 
nolga teng bo‗lish shartini takroran tekshirib ko‗ramiz: 
-62988,29+ 27497,54+ 51396,70+(-15905,95) = 0. 
Nolga teng bo‗lish sharti bajarildi, shunday qilib, turistlar oqimining 
mavsumiy komponentalari qiymatlari quyidagicha: 
 
I chorak: S
1 
= -62988,29; 
II chorak: S
2 
= 27497,54; 
III chorak: S
3 
= 51396,70; 
IV chorak: S
4 
= -15905,95. 
 
3)  Berilgan  vaqtli  qatordan  mavsumiy  komponentalarni  chiqarib 
tashlab  trend  tenglamasi  –  additiv  modelni  tuzish  va  modelning 
xatoligini baholash(4.8-rasm).  
1. Berilgan 
qatorning 
darajalari 
(