Ekologiyaning rivojlanish tarixi

Bu masalalar ekologik yunalishdagi fanlar bo’limlari qatoriga kiradi. So’zsiz, ekologiya boshqa fanlar singari nafaqat turdosh fanlar g’oyalarini o’ziga singdiradi va uning o’zi ham quyidagi bo’limlarga (1999) bo’linadi.

Umumiy ekologiya – o’zaro bog’liq va o’zaro harakatdagi organizmlarning yashash muhiti qonuniyatlari haqidagi fan. Umumiy ekologiyaning asosiy vazifasi 1954 yili Kievda bo`lib o`tgan ekologlarning III Konferentsiyasi qarorlarida quyidagicha belgilangan:

1) organizmlar va muhit o`rtasidagi ko`p qirrali munosabatlarni aniqlash uchun turlarning muhitga tarixiy moslanish yo`llarini o`rganish;

• 1) organizmlar va muhit o`rtasidagi ko`p qirrali munosabatlarni aniqlash uchun turlarning muhitga tarixiy moslanish yo`llarini o`rganish;
• 2) turning yashash shakli bo`lmish tur vakillari hosil qiladigan va rivojlanadigan populyatsiyalarni o`rganish bilan bir vaqtda ularning farqlanishi, son va sifat o`zgarishini o`rganish;
• 3) ma‘lum joyda, ma‘lum muhit hosil bo`lgan va rivojlanayotgan biotsenozlarni, ular ichidagi organizmlarning munosabatlarini o`rganish (Ergashev A., 2003). Umumiy ekologiya o’z navbatida autekologiya va sinekologiyaga bo’linadi.

Autekologiya muhit bilan aloqador va o’zaro harakatdagi turlar populyatsiyasi yoki ularning kelib chiqishi va turlararo munosabatini o’rganadi. Shuning uchun ba‘zan ekologiyaning bu bo’limi turlar ekologiyasi deb ham yuritiladi. 1896 yilda K.SHryoter «sinekologiya» deb atashni tavsiya etgan.

Autekologiya muhit bilan aloqador va o’zaro harakatdagi turlar populyatsiyasi yoki ularning kelib chiqishi va turlararo munosabatini o’rganadi. Shuning uchun ba‘zan ekologiyaning bu bo’limi turlar ekologiyasi deb ham yuritiladi. 1896 yilda K.SHryoter «sinekologiya» deb atashni tavsiya etgan.

Sinekologiya har-xil muhitda yashovchi organizmlarning o’zaro va abiotik muhit bilan bog’liqligini o’rganadi. Shuning uchun uni o’zaro aloqadorlar ekologiyasi deb ham yuritiladi. O’rta Osiyoda sinekologiyanng rivojlanishida D.N.Qashqarovning xizmati katta. Autekologiya va sinekologiya o’simliklar ekologiyasi va hayvonlar ekologiyasi (zooekologiya) bilan chambarchas bog’liq.