Ekologiya va suv resurslarini boshqarish kafedrasi

Oʻtish  davri  iqtisodiyoti  boʻlgan  mamlakatlarda  oʻtmishning  ekologik 
merosi
 

---

 
 
110
 
Atrof-muhit  ifloslanishiga  olib  keladigan  oʻtish  davri  iqtisodiyoti  boʻlgan 
mamlakatlarning  asosiy  iqtisodiy  tarmoqlari  va  faoliyati  sanoat,  energetika  va  qishloq 
xoʻjaligi  boʻlib,  bunga  infratuzilmaning  kamchiliklari  va  kamchiliklari  qoʻshilishi 
kerak,  masalan,  suv  ta’minoti,  chiqindi  suvlarni  tozalash  va  qattiq  chiqindilarni 
boshqarish.  
Qishloq  xoʻjaligi  va  chorvachilikning  intensiv  rivojlanishi  natijasida  kimyoviy 
moddalarni  haddan  tashqari  koʻp  ishlatish  bilan  bir  qatorda,  suv  muhitiga  nuqta 
boʻlmagan  manbalarning  ulkan  ta’siri  yanada  kuchaymoqda.  Sugʻoriladigan  yerlar, 
ayniqsa Markaziy va Sharqiy Yevropaning (IEE) va Yangi Mustaqil Davlatlar (NIS)ning 
yarim  qurgʻoqchil  mintaqalarida  sezilarli  darajada  kengaydi.  Sugʻorishning  zararli 
ekologik ta’siriga togʻli mintaqalardagi daryolar va mahalliy artezian buloqlaridagi suv 
zaxiralarining  kamayishi,  shuningdek,  chuqurroq  darajalarni  safarbar  qilish  tufayli 
tuproqning  shoʻrlanishi  va  ishqorlanishi  kiradi,  bu  esa  uni  dehqonchilik  va 
chorvachilikda  foydalanishga  yaroqsiz  holga  keltirdi,  Orol  dengizi  hududi  sugʻorish 
tizimlarini yaratish nimaga olib kelishi mumkinligiga aniq misol boʻlib xizmat qildi. 
NISda  86  million  odam  ishonchli  ichimlik  suviga  ega  emas.  Ichimlik  suvi 
ta’minotidagi ushbu muhim muammolar, yomon ishlaydigan suv ta’minoti bilan bogʻliq 
boʻlib,  natijada  uzilishlar,  oqish  va  ifloslanish  mavjud.  Koʻp  joylarda  oqava  suvlarni 
toʻgʻri tozalash yoʻq. 
 
Ushbu  muammolar  avloddan-avlodga  o’tib,  o’zaro  ziddiyatlar  transchegaraviy 
suv  yoʻllari  uchun  jiddiy  muammolarni  keltirib  chiqardi  va  hozirda  ham  davom 
etmoqda.  Ularning  alohida-alohida  toʻxtaladiganlari  juda  koʻp,  ammo  ba’zilari  haqida 
aytib  oʻtish  joiz.  Ochiq  dengizning  ma’lum  ifloslanishidan  tashqari,  Kaspiy  va  Orol 
dengizlari singari ulkan ichki suv havzalari, shuningdek, Prespa, Ohrid va Doiran kabi 
kichik  va  oʻrta  koʻllar  ta’sir  koʻrsatdi.  Xalqaro  daryolarning  ifloslanishi  haqida 
gapirganda transchegaraviy baxtsiz hodisalar haqida unutmaslik kerak. Transchegaraviy 
kontekstda  atrof-muhitga  ta’sirni  baholash  metodologiyasini  qoʻllash  kelajakdagi 
muammolardan biridir.