Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

1. Rentgenometrlar.
Bu guruhga kiruvchi dozimetrik asboblar asosan R
0
va J nurlarining 
ma’lum hajmdagi havoda ionlar paydo qilishi natijasida hosil bo‘lgan ekspozitsion dozasini 
(miqdorini) aniqlaydi. 
KID-2, MRM-2, DG-3, DP-5A 
2. Shaxsiy dozimetrlar
, odamlarning ish jarayonida olgan dozalarini o‘lchaydi; KID, IFKU, 
TLD 
3. Radiometrlar.
Bu guruhga kiruvchi asboblar asosan alfa va betta zarrachalari chiqaradigan 
impulslarning o‘lchashga asoslangan. 
Radiatsion nazoratni tashkil qilish va uning turlari
. 
Dozimetrik nazorat uchun 
qo‘llanuvchi apparaturaning turi va dozimetriya o‘tkazish nuqtalari radiatsion sharoitga bog‘liq. 

---

Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua
63 
Radiatsion muhit doimiy bo‘lgan sharoitlarda statsionar dozimetrlar, boshqa hollarda qo‘lda 
ko‘tarib yuriluvchi dozimetrlar qo‘llanadi. Gamma va neytron nurlarni o‘lchash uchun DRG 
tipidagi dozimetrlar (DRG-0,5m, DRG-0,5-0,1m) qo‘llaniladi, rentgen va gamma nurlarni o‘lchash 
uchun SRP-68-01 qo‘llaniladi. Yana hozirgi paytda DKG-105 (gamma-nurlanishni qayd etuvchi), 
RKSB-104 (gamma-nurlanishni qayd etuvchi) va RKS-107 (gamma-nurlanishni qayd etuvchi, 1-
rasm) dozimetr (radiometr) lar ishlab chiqilmoqda va ishlatilmoqda. 
Radioaktiv gazlar va atmosferadagi radioaktiv aerozollarning miqdorini nazorat qilish uchun 
statsionar, RKS toifasida yoki olib yuriluvchi RGA-01P, RGB-02 (2-rasm), RGB-07, RAS-0,4 
dozimetrlar qo‘llanadi. Tekshirish uchun namunalar hamma xonalardan olinishi, agar xodim xonada 
ish kunining 50% vaqti davomida bo‘lsa o‘rtacha kunlik, undan kam bo‘lsa haftalik namuna 
olinadi.
 
Nazoratsavollari 
1. Tabiiy havo almashinuviga gigienik baho va uning ahamiyati 
2. Sun’iy havo almashinuviga gigienik baho va uning ahamiyati 
3. Joylarda havo almashtirish asboblari, sistemalari, ularning ahamiyati. 
4. Aeratsiya nima, uning kamchiligini ko‘rsating? 
5. Havoning takroriy almashinish sonini aniqlash. 
6. Almashinadigan havo miqdorini tarkibidagi uglerod oksid miqdoriga qarab hisoblash. 
7. Ventilyasion sistemaning effektiv ishlashini baholash. 
8. Havo almashinuvi turlariga tarif bering 
9 Xona havosining mikroblar bilan ifloslanish manbalari 
10. Xona havosining mikroblar bilan ifloslanishini o‘rganish usullari 
11. Radiatsion gigiyenaning tarixi. 
12. Radiaktivlik xodisasiga ta’rif. 
13. Ionlantiruvchi nurlarning biologik ta’siri. 
14. Ionlantiruvchi nurlar ta’sir qiluvchi kritik organlar. 
15. Ochiq nurlanish sabablari. 
16. Ionlantiruvchi nurlarning REKsi va o‘lchov birliklari. 
17. Ionlantiruvchi nurlardan saqlanish choralari. 
18. Dozimetrik nazorat. 
19. Radiatsion xolatni aniqlovchi usullari va asboblari