Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

Na’matak damlamasini tayyorlash:
Na’matak mevalari vitamin “S” va “R” ning tabiiy manbai hisoblanadi. Qizil rangdagi 
quritilgan meva 15.0 gr. gacha askorbin kislotasini tutatdi.
Damlama tayyorlash uchun 20 gr. tozalangan mevani 1 stakan suvga mo‘ljallanadi. Uni 
sovuq suvda chayib havonchada yaxshilab maydalanadi. So‘ng qaynoq suv bilan 10 daqiqa 
davomida qaynatiladi. Qaynatilgandan keyin shu idishning o‘zida 2-3 soat tindiriladi. Mis temir 
idishlar qaynatish uchun yaroqsizdir, chunki ular askorbin kislotasining oksidlanishida katalizator 
vazifasini o‘taydi. 
Olingan damlamani qalin mato yoki paxta orqali filtrlanadi. 1 kun mobaynida qabul qilingan 
damlamaning miqdorini uning tarkibidagi askorbin kislotasining miqdoriga qarab belgilanadi. 
Taxminan bir kun mobaynida ¼ yoki ½ stakandagi damlama iste’mol qilinishi mumkin. 
Damlamani maydalangan na’matak mevalaridan tayyorlash ham mumkin. Buning uchun 
mevadan 20 gr. tortib olinib sovuq suvda chayiladi, 1 stakan qaynoq suv solinib 20 daqiqa 
davomida qaynatiladi va 24 soat tindirilib qo‘yiladi. Qabul qilishdan oldin damlama suziladi. 
Na’matak damlamasini sovuq sharoitda 2 kungacha saqlash mumkin.

---

Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua
104 
Na’matak damlamasida askorbin kislotani soddalashtirgan usulda aniqlash 
10-12 ml na’matak damlamasining tarkibidagi vitamin S ning faolligiga qarab 2% -li xlorid 
kislota eritmasida 5-10 karra suyultiriladi. Olingan eritmani (1-2 ml) yassi tubli qolipga solinadi. 
Qolipga esa undan oldin 2 % li 1 ml xlorid kislota va shuncha disterlangan suv quyilgan qolipdagi 
eritmasini aralashtirib 0.5-1 daqiqa maboynida rangsizlanmaydigan och pushti rangga kirguncha 
0.001 ni -2.6 dixlorofenalindifenol eritmasi (Tilmans reaktivi) bilan titrlaymiz. 
Askorbin kislota miqdori quyidagi formula yordamida hisoblanadi 
X =A x K x V – 0.88 x 100 mg % bu erda 
R 
X- milligramm %lardagi askorbin kislotaning miqdori. 
A- titrlash uchun sarflangan 0.001 ni 2; 6 dixlorofenolindifenolning o‘rtacha miqdori. 
K-2.6 dixlorofinolindifenol eritmasining titriga to‘g‘rilash koeffitsienti. 
0,88 –1 ml. 0.001 ni 2;.6 dixlorofinodifenolga muvofiq keltirilgan askorbin kislotaning 
ml.dagi miqdori . 
100-askorbin kislotaning %lariga o‘tkazish uchun hisoblash soni
R-aniqlash uchun olingan na’matakning gr. miqdori
a-titrlash uchun olingan filtrning miqdori (ml) 
2% li NS bilan suyultirilgan filtrning miqdori. Gipovitaminozli holat organizmni yuqumli 
kasalliklarga tez beriladigan qilib qo‘yiladi. Hozirgi davrda qish va bahor fasllaridagi gripp 
kasalligining epidemiya holida tarqalishini organizmning “S vitaminiga” chanqoqligi etishmasligi 
bilan ifodalanishi mumkin. Shuning uchun shu fasllarda organizmning “S” vitamini bilan 
ta’minlanganligini nazorat qilib turish katta ahamiyatga ega.