Ekologiya va geografiya

 

 

va tog‘dagi o‘rmonlarning qisqarib ketishi yovvoyi hayvonlarning qirilib ketishiga 

olib keldi. 

O‘lkadagi  tabiiy  ekologik  sharoitning  yomonlashuvi  va  inson  omilining 

bevosita  ta’sirida  bir  vaqtlar  tabiatda  erkin  yashagan  turon  yo‘lbarsi,  qizil  tulki, 

sirtlon,  xachir  kabi  hayvonlar  butunlay  yo‘qolib  ketdi.  O‘rta  Osiyo  qoploni,  old 

osiyo  qoploni,  chipor  sirtlon  (po‘lta),  ustyurt  qo‘yi,  qora  laylak,  tuvaloq,  shipun 

oqqushi,  qum  charx  iloni,  o‘rta  osiyo  kobrasi,  uzundum  burgut  kabi  nodir 

hayvonlar  butunlay  tugab  ketish  xavfi  ostida  turibdi.  Ustyurt  qo‘yi,  buramashox 

qo‘y  (morxo‘r),  o‘rta  osiyo  qunduzi,  oqqush,  yo‘rg‘a  tuvaloq,  kulanbaur,  chipor 

kaltakesak  kabi  hayvonlarning  ham  tugab  ketish  xavfi  kuchli.  Keyingi  vaqtda 

afg‘on  maynasining  ko‘payib  ketishi  oqibatida  bulbul,  qaldirg‘och,  chittak,  xatto 

chumchuqlar ham ancha kamayib ketdi. 

1997 yilda O‘zbekistonda «Hayvonot dunyosini muhofaza qilish va undan 

foydalanish  haqida»  qonun  qabul  qilindi.  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar 

Mahkamasining  1998  y.  1  apreldagi  139-son  qarori  bilan  «Biologik  rang-

baranglikni saqlashning milliy strategiyasi va harakatlar rejasi» ishlab chiqildi. 

O‘zbekistonda  «Qizil  kitob»  1983  yili  chop  etilgan,  unga  22  tur  sut 

emizuvchi,  31  tur  qushlar,  5  tur  sudralib  yuruvchi  va  5  xil  baliqlar  kiritilgan. 

Ularning  eng  asosiylari:  jayron,  qoplon,  Buxoro  bug‘usi  -  xongul,  irbis,  Ustyurt 

qo‘yi, arxar, oq va qora laylak, burgut, qirg‘iy, boltayutar, lochin, itolg‘i, ov turna, 

tuva-loq,  bizg‘aldoq,  qum  chumchug‘i,  echkiemar,  Osiyo  kobrasi,  baxri  ba-liq, 

mo‘ylov baliq, Sirdaryo kurakburuni, shomshapalak, shalpan quloq, ko‘rshapalak, 

oq suvsar va boshqalar.  

 

 

 

 

 

 

 

---

34