Ekologiya va geografiya

Qo’riqxonalar va ularning ahamiyati

Tabiatning noyob, diqqatga sazovor ob’ektlariga g‘orlar, ajoyib shaklli qoyalar, daralar, sharsharalar, er qatlamlari ochilib qolgan joylar, o‘ziga xos buloqlar, katta yoshli daraxtlar kiritiladi. Tabiatning bunday ob’ektlari ilmiy, rekreatsiya, turizm, sayohat, nafosat maqsadlarida o‘rganiladi va muhofaza qilinadi. Tabiatning go‘zal, rang-barang, havo va suvi musaffo, tabiati shifobaxsh landshaftlari ham maxsus muhofaza qilinadi. Chunki bunday landshaftlarni asil holida saqlab qolib, muhofaza qilish, ulardagi tabiiy jarayonlar va ekologik muvozanatning vaqt davomidagi qonuniy o‘zgarishlarini tadqiq qilish jihatidan ham muhim ahamiyatga egadir.
O‘zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi respublika hududida 400 dan ortiq tabiat yodgorligini hisobga olgan. Bulardan 80 ga yaqini jonsiz tabiat yodgorliklaridir. Jonsiz tabiat yodgorliklari orasida xilma-xil karst relefi shakllari, shu jumladan, arxeologik ahamiyatga ega bo‘lgan g‘orlar, shuningdek nodir buloqlar, sharsharalar, ilmiy jihatdan katta ahamiyatga ega bo‘lgan qoyalar va geologik ochilmalarni muhofaza qilish muhim vazifalardan hisoblanadi. Sayrobdagi qadimiy chinor, Boysundagi Chorchinor, odamlarning qadimgi ajdodi topilgan Teshiktosh g‘ori, Xo‘jakentdagi qoyaga chizilgan rasmlar, Chinor, Amir Temur g‘ori, Qirqqiz, Odamtosh, «Dinazavrlar jangi» qoyalari va boshqalar shular jumlasidan. Ularning betakror, sehrli va maftunkor manzaralari jiddiy muhofazaga muhtojdir.
O‘zbekistonning qo‘riqxonalarida olib borilgan va olib borilayotgan ishlar ko‘lami juda keng, ayni vaqtda juda dolzarb hsoblanadi. Shu bilan birga olib borilayotgan tadqiqotlar avvalgi tadqiqotlarni mazmunan davomi bo‘lib, asosan bir maqsadga, ya’ni tabiatni muhofaza qilishga qaratilgan.
Qo‘riqxonalarda jadal olib borilayotgan tadqiqot va ilmiy tekshirish ishlari natijasida qo‘riqxonalar maydoni kengaytirilib, alohida muhofaza qilinadigan

hamda tadqiqot markazlariga aylantirilgan hududlar tashkil etilib kelinmoqda. Bunday holatni deyarli barcha qo‘riqxonalar negizida ko‘rishimiz mumkin.

Zarafshon qo’riqxonasida 2004 yildan keyingi olib borilgan ilmiy tadqiqotlar