Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш

2.2. Табиий ресурслардан интенсив фойдаланиш ва бошқа усуллар 
орқали жамиятнинг экотизимга таъсири 
Табиий ресурслардан интенсив фойдаланиш ва бошкд усуллар оркдли жамиятнинг 
экотизимга таъсири оқибатида антропоген юкнинг усиши табиий бойликларнинг 
зарарланишига олиб келади. Инсон популацияси микдорининг гоятда ортиши, ҳамда 
модда ва энергиянинг инсон популация орқали ҳаракат қилиши табиий экология 
тизимларининг алмашиниши ѐки бутунлай йуқ булиб кетишини келтириб чиқаради. 
Инсоният жамиятига хос булган моддий қайта ишлаб чиқариш туфайли бу таъсирнинг 
ортиши ва янги техникани куллаш, ҳозирнинг узидаѐқ инсон популацияси ер шарининг 
катта маконларидан нафақат бош трофик йул (канал)га, балки барча даражадаги 
биогеноценозни узгартирувчи бош кучга айланган. 
Экотизимларни тахдил қилаѐтганда инсон уларнинг ички тузиламларидан ажратиб 
олинади ва тизим устига курилган ижтимоии ҳодиса сифатида куздан кечирилади. Лекин 
бу инсоннинг экология тизими билан бевосита ва билавосита алокдларини ҳамда бу 

---

11 
алоқаларнинг экотизимда модда алмашинувига таъсирини сира ҳам истисно этмайди. 
Цивилизация давригача инсон популация сифатида табиий экотизимнинг ва 
экотизимлар устига курилган бирликларнинг элементи булган, нисбатан тартибга 
солинган узаро алокдлар тузилмалари ва вазифаларига кушилган. Энди эса вазият 
шундайки, инсоннинг техникавий фаолияти таъсири натижасида табиий экотизимнинг 
ѐппасига инқирозга учратмокда. 
Хозирги пайтда экологлар табиатнинг табиий хрлати кандай узгараѐтгани, 
организм муҳитнинг узгараѐтган шароитларига қандай мослашаѐтгани каби масалаларни 
ҳал этишлари, аниқ олинган экотизимларда антропоген жараѐнларнинг йул куйилиши 
мумкин булган меъѐрларини аникдашлари маҳсулотларда моддаларнинг биологик 
айланишини таъминлайдиган технология лойихдлари ва жараѐнларини ишлаб чиқишда 
кдтнашишлари,саноат ва аҳоли тупланган худудларда экотизимларни тиклаш ва барпо 
этиш услубларини ишлаб чиқишлари керақ Бошқача қилиб айтганда, табиий 
экотизмиларни, уларнинг узгаришига олиб келадиган антропоген фаолият Ўртасидаги 
тугри ва такрорий алокдлар ҳамда таъсирлар йулларини урганиш зарурати 
туғилмокда. Шунинг учун ҳам инсоннинг экосистмага таъсирини урганиш ва туркумлаш 
биринчи уриндаги вазифадир.