Ekologiya huquqining tamoyillari - tabiat-jamiyat tizimidagi o`zaro munosabatlar yo`nalishi, chegaralarini belgilab berishda ekologik-huquqiy mexanizmining barqarorligini kafolatlashda va qonunchilik qoida-talablarning ekologik munosabatlarini tartibga solish tartibini belgilashda muhim ahamiyatga egadir.
Bizga ma'lumki, ekologiya huquqi tabiat bilan jamiyat o`rtasidagi o`zaro munosabatlarni huquqiy tartibga soladi. Shu jumladan, tabiatning inkor etib bo`lmaydigan qonuniyatlari va ijtimoiy xatti-harakatlari tartibga soluvchi jamiyat-davlat qonunlari mavjud - ekologiya huquqi tamoyillarining asosiy vazifasi shundan iboratki, tabiiy qonuniyatlarning ustuvorligini tan olgan holda jamiyat a'zolarining tabiatga bo`lgan hatti-harakatlarini ilmiy asoslangan holda yo`naltirishdan iboratdir.
Tabiat va jamiyat o`rtasidagi o`zaro munosabatlar juda xilma-xil va murakkab bo`lganligi uchun ham ekologiya huquqining tamoyillarini quyidagi tizimga bo`lishimiz mumkin.
1. Davlat va huquqning umumiy tamoyillari;
2. Atrof tabiiy muhitni muhofaza qilishga oid tamoyillar;
3. Tabiiy resurslardan oqilona foydalanishga qaratilgan tamoyillar.
Ekologiya huquqi huquq tizimining sohasi sifatida ekologik munosabatlarni tartibga solishda davlat va huquqning quyidagi tamoyillaridan foydalanadi:
- Qonuniylik;
- Ijtimoiy adolat;
- Oshkoralik;
- Ishontirish va majburlov choralarining hamkorligi;
- Shaxslarning huquq va burchlarining birligi va boshqalar.
Atrof tabiiy muhit barqarorligini ta'minlash va tabiatni muhofaza qilishning asosiy tamoyillari quyidagilarni o`z ichiga oladi:
- Biosfera va ekologiya tizimlari barqarorligi hozirgi va kelguchi avlodning genetik fondini saqlash;
- Atrof tabiiy muhitni muhofaza qilishda tabiat qonuniyatlari ustuvorligini tan olish;
- Fuqarolarning hayot uchun qulay tabiiy muhitga ega bo`lish huquqini ta'minlash;
- Jamiyatning ekologik, siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy manfaatlarini uyg`unlashtirish;
- Tabiatni muhofaza qilish sohasida milliy, mintaqaviy va xalqaro uyg`unlashtirish;
- Tabiatni muhofaza qilish chora-tadbirlarining tabiiy resurslardan foydalanish tadbirlaridan ustuvorligini tan olish;
- Tabiatni muhofaza qilish faoliyatini rag`batlantirish;
- Tabiiy resurslar holatini tiklash majburiyligi;
- Ekologiya ekspertizasini o`tkazishning majburiyligi;
- Ekologik qonunchilik qoidalarni buzganlik uchun javobgarlikning qo`llanilishi va boshqalar.
Tabiiy resurslardan oqilona foydalanishga qaratilgan ijtimoiy muno-sabatlar quyidagi tamoyillar doirasida tartibga solinadi:
- Tabiiy resurslardan faqat ilmiy asoslangan holda oqilona foydala-nishning zarurligi;
- Tabiatni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish faoliyatini rag`batlantirish;
- Yer, yer osti boyliklari, o`simlik va hayvonot dunyosidan maxsus foydlanganlik uchun haq to`lash va umumiy asosda foydalanganlik uchun haq to`lamaslik;
- Yerlardan belgilangan toifalar doirasida maqsadli foydalanish;
- Qishloq xo`jaligiga mo`ljallangan yerlarning ustivorligi;
- Tabiiy resurslar kadastrini yuritish majburiyligi va boshqalar.
Tabiat va jamiyat o`rtasidagi o`zaro munosabatlar, davlat va ekologik funksiyasi ushbu tamoyillar asosida va doirasida amalga oshirilib, atrof tabiiy muhit barqarorligini ta'minlash, aholining ekologik xavfsizligini ta'minlash va tabiiy resurslardan oqilona foydalanishga xizmat qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |