Ekologiya fanining predmeti, tadqiqot ob’ekti va vazifalari. Reja

Ekologiya va iqtisodiyot: o‘zaro hamjihatlik va o‘zaro ta’sir.

Sohalarning yaqinligi ular nomidan (ekologiya va ekonomika) ham ayon. Ikkisining asosi - «oykos» - uy, «nomos» - qonun demakdir («logos»- fan ekanligini bilamiz). Demak, o‘sha «uy» xo‘jaligidagi ko‘r-ko‘ronachilik undagi ekologik holatga «uy» dagi ekologik qulay va noqulay ekologik sharoit xo‘jalik rivojlanishga katta ta’sir ko‘rsatishi tabiiydir.

Iqtisodiyotda tabiatga ta’sir etmay uni o‘zgartirmay rivojlanish ilojsiz, albatta, biroq rivojlanishda ekologik havfsizlik talablarini hisobga olmaslikka ham yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi.
Atrof muhit holatining yomonlashuvi ya’ni ekologik inqiroz hisobiga ishlab chiqarilgan inqirozlar sifatida, daromadlarning pasayishida, kishilar salomatligining yomonlashuvi, mehnat unumdorligini pasayishi, qishloq xo‘jalik ekinlari hosildorligining kamayishi orqali iqtisodiy inqiroz vujudga kelishi mumkin.
Respublikamizda Amudaryo va Sirdaryo suvlari evaziga katta maydonlar o‘zlashtirilib «yuksak iqtisodiy samaradorlikka» erishgani sir emas. Ammo, Orol dengizi sathini pasayishi, regiondagi ekologik vaziyatni keskinlashuviga sabab bo‘ldi. Natijada, Sobiq Ittifoqda tutiladigan baliqlarning 11 % ni (salkam 500 ming s.) etqazib beruvchi tabiiy manba butunlay barham topdi. Faqatgina, Janubiy Orol bo‘yining o‘zida baliqchilik, ovchilik, ondatrachilik, qishloq xo‘jaligi, dengiz va daryo transportlari yig‘indisidan ko‘rilgan zarar 1980 yil darajasida 92,6 mln. so‘mni tashkil etgan. Iqtisodiyot ushbu yuqoridagi jarayonlar evaziga yiliga 15-30 mln. so‘m zarar ko‘rganligi ma’lum.
Demak, mamlakatni iqtisodiy rivojlanishi istiqbollarini belgilashda atrof muhitda ro‘y beradigan ekologik o‘zgarishlar ham iqtisodiy rivojlanish asosi iqtisodiy va ekologik manfaatlarning birligi, o‘zaro hamjihat va o‘zaro ta’sirda ekanligidir.


Xulosa.
«Ekologiya» fanining maqsadi insonning yashash muhitini saklash va tabiatdan unumli foydalanishning ilmiy-nazariy asoslarini ishlab chiqishdir. Fan bir necha tarmoqlardan iborat.
Ekologik tizim ekologiyaning bosh tadqiqot ob’ekti bo‘lib, jonli va jonsiz tabiat elementlaridan tarkib topgan ma’lum chegaralangan hududiy birlikdir.
- Biosfera er sharining hayot tarqalgan qobig‘idir. Unda modda va energiya almashinuvi sodir bo‘ladi. Biosfera murakkab to‘zilishiga ega bo‘lib, undagi hodisa va jarayonlar bir-birlari bilan uzviy bog‘langan.
- Ekologiya omillar tirik organizmlarga to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir etadigan tabiiy muhit elementlaridir. Uning abiotik, biotik va antropogen turlari mavjud.
Iqtisodiyot va ekologiya o‘zaro ta’sir va aloqada bo‘lib, birining izdan chiqishi ikkinchisini badnom etishga olib keladi.
Tabiat bilan jamiyat yaxlit hosila ular o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarning keskinlashuvi turli miqyosdagi ekologik va ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni keltirib chiqaradi.


Asosiy adabiyotlar.

1. Abirqulov Q.N., Hojimatov A.N., Rajabov N. Ekologiya, o‘quv qo‘llanma - T. 2002 i.

2. Akimov T.A., Kuzmin A.P., Xaskin V.V. Ekologiya. Priroda - chelovek - texnika. - M.:YUNITI, 2001.
3. Rafiqov A.A., Abirqulov K.N., Hojimatov A., Ekologiya. T.: O‘zbekiston YOzuvchilar uyushmasi. 2004y.
4. Rыnochnie metodы upravleniya okrujayuщey sredoy. Uchebnoe posobie. - M., 2002.
5. Ekonomika va ekologiya (pod. red. N.N.Agapova). M.: Rossiyskaya Ekonomicheskaya akademiya, 2000.