Экологик тусдаги фавқулодда вазиятлар, уларнинг таснифи ва тавсифи. ЎЗбекистонда аҳолини экологик фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш тадбирлари

Атмосфера ҳолатининг ўзгариши билан боғлиқ бўлган вазиятлар:

• Антропоген таъсир натижасида иқлим ва об-ҳа-вонинг кескин ўзгариши;
• Атмосферада зарарли моддаларнинг руҳсат этилган миқдоридан кўпайиб кетиши;
• Шаҳарларда ҳароратни кўтарилиши;
• Шаҳарларда “кислород” танқислиги;
• Шаҳарларда шовқинни ПФКдан юқори бўлиши;
• Кислотали ёғинлар зонасини ҳосил бўлиши;
• Атмосферанинг озон қаватини емирилиши;
• Атмосфера тиниқлигининг ўзгариши.

Гидросфера ҳолатининг ўзгариши билан боғлиқ бўлган вазиятлар:

• Сув манбаларининг ифлосланиши натижасида ичимлик сувини камайиши;
• Технологик жараёнлар ва инсонни маиший-хўжалик ишларига сувни сарфлаши (ишлатиши) натижасида сув ресурсларининг камайиши;
• Инсон фаолияти таъсирида дунё океани вва денгизни ифлосланиши натижасида экологик мувозанатнинг бузилиши.

• 2. Экологик тусдаги фавқулодда вазиятларнинг тавсифи.

Қуруқлик ҳолатининг бузилиши:

• Табиий сабабларни ёки инсонни хўжалик фаолиятидаги таъсири остида тупроқнинг ҳусусияти аста-секин ёмонлашиб бормоқ-да, яъни ернинг деградацияси юз бермоқ-да. Бунинг сабаби эса ўғит ва пестицид-лардан нотўғри фойдаланишдан келиб чиқмоқда.

• Масалан, таркибида оғир металлар тузлари бўл-ган пестицидлар миқдорини ошириш тупроқ унум-дорлигини пасайтириши ва ундаги микроорганизм-лар ва чувалчангларни ҳалок бўлишига олиб кели-ши мумкин. Ўйламасдан ўтказилган мелиоратив ишлар чиринди қатламини пасайтиради. Унумдор тупроқни кам маҳсулли тупроқ билан тўлдиради. Дарахтлар кесилганида уларнинг остидаги ўтли қатлам шикастланади. Трактор босиб ўтган йўллар ҳам ерга катта зарар келтиради. Айниқса катта зарарни ўрмон ёнғинлари етказади. Дарахтлар билан бирга бутун ҳайвонот, микроорганизм ва ўсимлик олами йўқ бўлиб кетади.

• Ернинг деградацияси ер флора ва фаунасининг ўзгариши ва ҳосилдорлигининг пасайиши, шўр ерларнинг пайдо бў-лиши билан кузатилувчи эрозия жараёнини ўз ичига олади.
• Тупроқнинг эрозияси - бу тупроқ ва унга туташ қат-ламларнинг турли табиий ва антропоген омиллар билан турли-туман бузилиш жараёнларидир.
• Сабабларига кўра тупроқ эрозиясининг қуйидаги турлари фарқланади: сув, шамол, муз, кўчки, биологик эрозия-лари.
• Экинзор майдонлари камайиши натижасида ер ҳолатининг бузилиши, ифлосланиши ва шўрланиш жараёнлари кучаяди. Тупроқ қатламининг оғир металлар тузлари билан ифлосланиши асосан саноат ва транспортлардан чиқаётган чиқинди ва газлар, шунингдек тупроққа захарли чиқинди-ларни тартибсиз кўмиш ҳисобига юз бермоқда.
• Биологик ҳилма - хилликни камайиши ёки йўқ қилиниши ерларни чўлга айланишига олиб келади.