Ekologik omillarni o'simliklarga tasiri va ularni qishloq xo'jaligidagi ahamiyati. Tayorladi: 1-21 gurux talabasi

Ekologik omillarni o'simliklarga tasiri va ularni qishloq xo'jaligidagi ahamiyati.

Tayorladi: 1-21 gurux talabasi

Xodjimatova Gulnoza

Reja:

• Atrof muhitning abiotik omillari.
• Biotik omillar.
• Tolerantlik chegaralari xususidagi qarashlar.
• Ekologiya makoni to`g`risida tushuncha.

Atrof muhitning abiotik omillari.

Jonsiz (abiotik) tabiat omillari.

1. Quyoshning bo`shliqqa elektromagnit to`lqinlari ko`rinishda tarqaluvi nurli ekergiyasi.

2. Yer sathining nurli energiyasi va nur oqimining davomligi hamda jadalligi bilan belgilanuvchi eritganligi.

3. Atmosfera havosining suv bug`lariga

to`yinishi bilan bog`liq namligi

4. Atmosferaning gaz tarkibi.

5. Yer sathi harorati.

6. Havo massasi xarakati (shamol)

7. Atmosfera bosimi

Biotik omillar.

Biotik omillar (jonli muhit omillari).

Bir organizm hayot faoliyatining boshqalariga ta`siri majmui biotik omillar deyiladi. Hayvonlar o`simliklar, mikroogranizmlarningo`rtasidagi o`zaro munosabatlar g`oyatda xilma-xildir.

Har qanday o`simlik turkumi muhitnimg biotik tavsiflari majmuiga ta`sir ko`rsatadi. Sahro joydagi biotk sharoitlardan o`rmon massivi o`ramidagi abiotik sharoitlarning o`ziga xos xususiyatlari qanchalar farq qilishi ma`lumdir. Tirik organizmlarning o`zaro ta`siri ularning bir-biriga nisbatan reaksiya nuqtai nazaridan turkumlanadi. Jumladan: gemoton reaksiyalari ajratib ko`rsatiladi. Reaksiyalar degandda esa bir xil turdagi zotlarning o`zaro ta`siri (masalan, ozuqa joyini muxofazalash) va bir xil turlarning mustaqil yashovchilari o`rtasidagi koalisiyalar tushiniladi.

Hayvonlar o`rtasidagi munosabatning eng keng tarqalgan - vaxshiylik, ya`ni bir tur ikkinchisini bevosita taqib etadi v eb kuyadi.

O`zaro munosabatlarning boshqa turi - turli shakllardagi tekinxo`rlikdir.

Biotik omillar.

Jonli muhitga misol
Dodger (Cuscuta) - bu bog'da o'sadigan madaniy o'simliklarga katta zarar etkazishi mumkin bo'lgan xavfli o'tlarning turlari. Agar ilgari bu o'tning faqat bitta turi Povilikovlar oilasiga kiritilgan bo'lsa, bugungi kunda selektsionerlar 200 ga yaqin dodaning navlarini hisoblashadi. U em-xashak, poliz ekinlari va sabzavot ekinlari yonida bo'lishni afzal ko'radi.

Tolerantlik chegaralari xususidagi qarashlar.

Tolerantlik chegaralari hususidagi qarashlar.

1840 yilda agrokimyoga asos solganlardan biri Yu.Libix o`simliklarning mineral bilan oziqlanishi nazariyasini olg`a surdi. U o`simlikning rivojlanishi faqat organizm uchun yetarli miqdorda bo`lgan kimyoviy element yoki parrandalargagina bog`liq bo`lmasdan, balki rivojlanish uchun yetishmaydigan moddalarga bog`liq ekaligini anikladi.

Masalan, suv yoki azotning ortiqcha bo`lishi odatda tuproqda juda kam miqdorda bo`ladigan bor va temirning yetiishasligi o`rnini bosolmaydi.

O`z tadqiqotlari natijasida Lebix “minimum qonunini yaratdi, bu qonunga muvofiq tuproq tarkibida eng kam miqdorda bo`lgan ozuqa moddalarini ko`paytirish zarur

Amerika olimi V Shelford faqat minmumda bo`lgan moddagina hosilni yoki organizmning hayotida qobilligini belgilamasligini, balki, biror-bir elementning ortiqcha bo`lishi ham ko`ngilsiz holatlarga olib kelishligini isbotladi.

Ekologiya makoni to`g`risida tushuncha.

Har bir tirik organizm atrof-muitning muayyan sharoitlariga moslashgan (adaptasiyalangan) bo`ladi. Ular parametrlarining o`zgarishi, ularning tolerantlik chegaralaridan biroz chiqishi, organizmlarning hayot faoliyatini obgor qiladi va ularni o`limga mahkum etishi mumkin. Ozuqa muhitning mumim omilidir. Uning miqdori va sifati organizmlar hayoti faoliyatini risoladagidek bo`lishini belgilaydi.

Atrof-muhitning u yoki bu tur yashash sharoitlari va uning faoliyatini tavsiflovchi ko`pgina parametrlar majmui ekologiya javonini deyiladi.

Ekologik omillar tushunchasi va klassifikatsiyasi.

Har bir organizm o'zi yashab turgan muhitda bir vaqtning o'zida har xil iqlim, tuproq va biotik omillar ta'siriga uchraydi. Tirik organizmlarning individual rivojlanish jarayonining bir fazasi davrida to'g'ridan-to'g'ri ta'sir qiladigan muhit elementlari ekologik omillar deyiladi. Bunday ta'rifdan ayrim muhit omillari istisnodir, ya'ni, dengiz sathiga nisbatan bo'lgan balandlik, dengiz, koilarning chuqurligi. Balandlikning organizmga ta'siri, harorat, quyosh radiatsiyasi, atmosferaning bosimi orqali bo'lsa, suv chuqurligining organizmga ta'siri bosim va yorug'likning kamayishi orqali yuzaga keladi.

Ekologiya makoni to`g`risida tushuncha.

Ekologik omillar tirik organizmga turlicha ta'sir o'tkazadi, ya'ni:
1. Ayrim turlarni ma'lum hududlardan siqib chiqaradi va ularni geografik jihatdan tarqalishining o'zgarishiga olib keladi;
2. Har xil turlarning rivojlanishiga to'g'ridan-to'g'ri ta'sir qilib, ularning ko'payishi va o'lishini o'zgartiradi, bir joydan ikkinchi joyga migratsiya qilib, populyatsiya va biotsenozlar qalinligiga ta'sir qiladi;
3. Organizmlarda moslashish xislatlarini keltirib chiqaradi, ularda ichki (modda almashuv) va tashqi o'zgarishlarni sochilib, gruppa bo'lib tarqalishi, qishki va yozgi tinchlik davri, fotoperiod reaksiya va boshqalar kelib chiqishiga sabab bo'ladi.
ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT !!!
YAKUN.