Simbioz – bu o’zaro manfaatdorlik bo’lib, har xil organizmlarning o’zaro munosabatlari emas. Simbiontlar faqat o’simliklar, o’simliklar va hayvonlar faqat hayvonlar bo’lishi mumkin. Simbiozlar oziq-ovqat yoki trofik va himoyalanish simbiozlarga ajratiladi. Oziq-ovqatga moslashgan simbiontlarga termitlar va oddiy qilchalilar misol bo’lib, ular ichakda yashaydi, termitlarning tsellyulozasini o’simlik oziqasidagi o’tlar buzadi. Marjonli yig’indilar, chuchuk suvdagi o’tlar bir hujayrali suv o’tlari jamoasidan tashqil topadi. Biroq bunga o’xshash birikmalar bitta organizmni boshqa bir organizm hisobiga oziqlantirish maqsadida emas, balki himoya qilish yoki mexaniq tayanch uchun hosil bo’ladi. - Simbioz – bu o’zaro manfaatdorlik bo’lib, har xil organizmlarning o’zaro munosabatlari emas. Simbiontlar faqat o’simliklar, o’simliklar va hayvonlar faqat hayvonlar bo’lishi mumkin. Simbiozlar oziq-ovqat yoki trofik va himoyalanish simbiozlarga ajratiladi. Oziq-ovqatga moslashgan simbiontlarga termitlar va oddiy qilchalilar misol bo’lib, ular ichakda yashaydi, termitlarning tsellyulozasini o’simlik oziqasidagi o’tlar buzadi. Marjonli yig’indilar, chuchuk suvdagi o’tlar bir hujayrali suv o’tlari jamoasidan tashqil topadi. Biroq bunga o’xshash birikmalar bitta organizmni boshqa bir organizm hisobiga oziqlantirish maqsadida emas, balki himoya qilish yoki mexaniq tayanch uchun hosil bo’ladi.
Mutualizm – simbiozga yaqin bo’lib, har xil turdagi organizmlarning yashashi va o’sishi uchun zarur bo’lgan o’zaro manfaatdorlik munosabatlaridir. Masalan: suv o’tlari va zamburug’larning birikmasini ifodalovchi lishayniklar yoki gulli o’simliklar va ularni changlaydigan hashoratlar. Bunda ikkala turda o’ziga xos bo’lgan moslashuvlar paydo bo’ladi. - Mutualizm – simbiozga yaqin bo’lib, har xil turdagi organizmlarning yashashi va o’sishi uchun zarur bo’lgan o’zaro manfaatdorlik munosabatlaridir. Masalan: suv o’tlari va zamburug’larning birikmasini ifodalovchi lishayniklar yoki gulli o’simliklar va ularni changlaydigan hashoratlar. Bunda ikkala turda o’ziga xos bo’lgan moslashuvlar paydo bo’ladi.
- Kommensalizm - har xil turdagi hayvonlarning o’zaro munosabati bo’lib, bunda bularning bittasi (kommensal) manfaatdorlik ko’radi, boshqasi uchun esa bu muhim emas.
Foydalanilgan adabiyotlar - 1. Abdullaev O., Toshmatov Z., Uzbekiston ekologiyasi bugun va ertaga. T. Fan, 1992 y.
- 2. Rafikov A.A., Geoekologik muammolar. T.Ukituvchi, 1997, 112b.
- 3. Otaboev Sh., Nabiev M. Inson va biosfera. T.Ukituvchi, 1995, 320 b.
- 4. Tuxtaev A.S. ekologiya. T.Ukituvchi, 1988, 192b.
- 5. Shodimetov Yu. Ijtimoiy ekologiyaga kirish. T.Ukituvchi, 1994.
- 6. www.ziyonet.uz
- 7. www.nur.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |