Ekologik madaniyat va barqaror taraqqiyot asoslari

populyasiya
(lotincha: 
populus
—
guruh, uyushma, xalq) 
—
erkin 
chatisha oladigan (yoki chatishish imkoniyatiga ega boʻlgan), aniq yashash arealini 
egallagan va maʼlum darajada
zamon va makonda bir-
biriga oʻzaro taʼsir 
koʻrsatadigan
organizmlar guruhi. Populyatsiyadagi genetik 
oʻzgarishlar turlarning 
kelib chiqishi, yangi oʻsimlik navlari, hayvon zotlarini yaratish va boshqa asosini 
tashkil qiladi. „Populatsiya“ terminini daniyalik genetik
 
Wilhelm Johannsen
 genetik 
jihatdan bir xil boʻlmagan individlar guruhini sof liniya (genetik jihatdan bir xil 
boʻlgan guruh)dan farq qilish uchun taklif etgan (1903).
Tabiatda populyatsiyaning turli xil tiplari uchraydi: yopiq populyatsiya (faqat bir-
biri bilan juftlasha oladigan individlar guruhi); panmiktik populyatsiya (individlar 
juftlashishi juft tanlamasdan amalga oshadi); mendelcha populyatsiya (bir 
geografik arealda tarqalgan, koʻpayish va boshqa xususiyatlari bir xil boʻlgan 
individlar majmui); izogen populyatsiya genetik jihatdan aynan oʻxshash, yaʼni 
barcha lokuslar (xromosomaning bir gen joylashgan chiziqli uchastkasi) boʻyicha 

---

koʻpchilik hollarda gomozigota boʻlgan individlar guruhi; muvoza
natlangan 
populyatsiya 
—
genlar chastotasi (takrorlanishi) mutatsion va seleksion tazyiqlar 
oʻrtasidagi muvozanatga asoslanib oʻzgarib turadi va tasodifiy juftlashish prinsipiga 
koʻra juftlashishda hamda lokuslararo erkin rekombinatsiyalanishda 
genotiplarning amaldagi chastotasi nazariy kutilgan holatga moye keladi. Fanda 
mavjud boʻlgan ideal populyatsiya tushunchasi tabiatda uchramaydi va u faqat 
matematik modellarda hisobga olinadi. Masalan, zogʻora baliq yirik koʻllarda 2 ta 
populyatsiya hosil qiladi, ul
ardan biri qirgʻoq yaqinida yashab, mayda hayvonlar 
bilan oziqlanadi va sekin oʻsadi; ikkinchisi suvning chuqur qismida yashab, baliklar 
bilan oziqlanadi va tez oʻsadi; gʻoʻzaning yovvoyi turlari, shuningdek, ekiladigan 
navlari populyatsiyasi harorat, yoru
gʻlik, suv rejimi, oziqlanish va boshqalarga 
nisbatan turlicha reaksiyalar bilan harakterlanadigan juda koʻp guruxlardan tashkil 
topgan. 
Tabiatda populyatsiyalarning aralashib ketishiga geografik (suv havzasi, togʻ, 
oʻrmon, choʻl), biologik (jinsiy apparat
ning tuzilishida kuyikish va uya qurish, 
oʻsimliklarda gullash muddatida farq boʻlishi), ekologik (yashash muhiti
—
namlik, tuproq tarkibida farq boʻlishi) alohidalanish toʻsqinlik qiladi. 
Populyatsiya evolyusiyaning eng kichik va asosiy birligi hisoblanadi. Chunki 
evolyusion jarayon populyatsiya ichida boshlanadi. Populyatsiya individlari 
orasida doimo irsiy oʻzgaruvchanlik paydo boʻlib turadi. Jinsiy koʻpayish tufayli 
bu oʻzgaroʻvchanlik populyatsiya individlari orasida tarqalib, uni geterogen 
qilib qoʻya
di. Populyatsiyada boradigan yashash uchun kurash va tabiiy 
tanlanish tufayli foydali oʻzgarishlarga ega boʻlgan individlar saqlanib qolib, 
nasl beradi. Bundan keyingi evolyutsion jarayonlarda populyatsiya kenja turni 
hosil qiladi. 
3.Ekologik piramida. 
Ekologik piramida - bu ko'pincha uchburchak shaklida tasvirlangan grafik dizayn. Bunday 
modellarda biotsenozning trofik tuzilishi tasvirlangan. Bu shuni anglatadiki, ekologik piramidalar 
shaxslar sonini, ularning biomassasini yoki ular tarkibidagi energiya miqdorini aks ettiradi. 
Ularning har biri istalgan ko'rsatkichni namoyish qilishi mumkin. Shunga ko'ra, bu shuni 
anglatadiki, ekologik piramidalar bir necha xil bo'lishi mumkin: individual sonini ko'rsatadigan 
piramida, namoyish etilgan shaxslarning biomassasi miqdorini aks ettiruvchi piramida, 
shuningdek, ushbu shaxslarda mavjud bo'lgan energiya miqdorini aniq ko'rsatadigan so'nggi 
ekologik piramida. 
Ekologik piramida