Egasiz gaplar. Shaxsi noma’lum gap

1) harakat nomi + kerak, lozim, darkor, shart, mumkin, zarur.

Masalan: Vazifani bajarish kerak.

To'garakka borish kerak.

Bu yerda o'rtoq Ergashevning hushyorligiga tan berish kerak;

2) kesimi to‘g‘ri keladi, to'g'ri kelmaydi fe’li shaklida bo'ladi.

Masalan: Ko'nglida armon qolmasin deb, chilyosin ham qildirishga to‘g‘ri keldi.

Yo'lda biroz to'xtashga to‘g‘ri kelib qoldi;

3) kesimi bo'ladi, bo'lmaydi fe’li shaklida bo'ladi:

Oyni etak bilan yopib bo'lmaydi.
Atov gap

(Nominativ gaplar)

Atov gaplar so'zlovchi ko‘zo‘ngidabirorvoqea-hodisani, narsa- buyum yoki davrni jonli gavdaiantirishga, uning xotirasida yoki xayolida ular bilan aloqador bo'lgan voqea-hodisalarni tiklashga xizmat qiluvchi muhim tasviriy vositadir. Atov gaplar asosan xabar maylining hozirgi-kelasi, ba’zan esa o‘tgan zamon shakllaridagina keladi.

Atov gaplar bosh kelishikdagi ot yordamida ifodalangan bo'ladi va narsa-buyumning borligini, mavjudligini anglatadi. Atov gaplar ko'pincha badiiy va publitsistik asarlarda payt va o‘rinni ifodalash uchun ishlatiladi: Bahor. Kunlar iligan.

Atov gaplar bitta so‘zdan iborat bo‘lishi ham, sodda va murakkab aniqlovchilar bilan kengayib kelishi ham mumkin: Qip-qizil saraton quyoshi. Hamma yoqni qizdirgan.

Atov gaplarning harakat nomi bilan ifodalanishi infinitiv gaplar deb ham yuritiladi: O‘qish. Igna bilan quduq qazishdir.

Atov gap kengaygan harakat nomi birikmalari bilan ham ifodalanishi mumkin: Erta turish. Ko‘pchilik uchun bu naqadar qiyin ish.

Atov gaplar matnda yolg'iz qo‘llanmaydi, ulardan keyin uning mazmunini ochuvchi boshqa bir gap kelishi shart.

Atov gaplarning oxirida, odatda, nuqta qo'yiladi. Agar kuchli ohang bilan aytilsa, undov belgisi qo'yiladi: Baland tog‘lar! Vigor bilan qad ko'tarib turibdi.

Bir so'z bilan ifodalangan atov gapiar vig‘iq atov gaplar. aniqlovchilar bilan kengaygan atov gapiar yoyiq atov gaplar deyiladi.

Quyidagi 1 - 6-gaplar yig‘iq atov gapiar, 7 - 10-gaplar yoyiq atov gaplardir.