Educational materials

27.2. Loyihaviy tahlilni amalga oshirish uchun ma’lumotlar bazasi. 
Loyihaviy tahlilning o’ziga xos xususiyatlari. 
Loyihaviy tahlil - bu loyiha tashabbuskori tomonidan amalga oshiriladigan 
asosiy ish turlaridan biri (tadqiqot usuli) hisoblanib, investitsiya oldi bosqichida 
loyihaning ijtimoiy-iqtisodiy samaradorligini, xatarlar majmuasini, loyihani 
moliyalashtirish va amalga oshirishning maqsadga muvofiqligini bilish, aniqlash 
va o’rganish maqsadida amalga oshiriladi. 
Investitsion loyihaning amaldagi ekspertizasi uning tijorat bankining (yoki 
boshqa moliya institutining) bankning investitsiya siyosatida va bankning tegishli 
me'yoriy hujjatlarida aks ettirilgan talablariga muvofiqligini tahlil qilish jarayoni 
sifatida tushunish mumkin. Loyihaviy tahlil shuningdek, amalga oshirilayotgan 
investitsiya loyihasini monitoring qilish, uning samaradorligini har tomonlama 
baholash uchun zarur vosita bo’lib ham hisoblanadi. 
Shunday qilib, loyihaviy tahlil loyihaning hayotiy tsiklining barcha 
bosqichlarida qo'llanilishi kerak. Loyihani tahlil qilish natijalari nafaqat uni amalga 
oshirish to'g'risida qaror qabul qilish uchun, balki loyihaning amaldagi faoliyati 
loyihaning biznes-rejasida keltirilgan hisoblangan ko'rsatkichlarga mos kelishini 
ta'minlash uchun ham qo'llaniladi. 
Loyihaviy tahlilining asosiy tamoyillari: 
-
tizimlilik, ya'ni loyiha ishtirokchilari va iqtisodiy muhit o’rtasidagi o’zaro 
munosabatlar, ya’ni ishtirokchilarning xarajatlari va moliyaviy natijalariga ta'sir 
qiluvchi eng muhim omillar: ichki, tashqi va sinergik omillar ta'sirini hisobga 
oluvchi yaxlit tizimlilik. Bunday hisobni yuritish uchun loyiha ishtirokchilarining 
o'zaro ta'sirini mumkin bo'lgan mexanizmini (loyihani amalga oshirishning 
tashkiliy va iqtisodiy mexanizmi) tavsifini o'z ichiga olishi kerak; 
-
loyihaviy tahlilning kompleksliligi, ya’ni har xil turdagi ekspertiza 
natijalari bo'yicha xulosalarni tayyorlashni ta'minlashi; 
-
loyihaning barcha muhim oqibatlarini hisobga oluvchi loyiha 
samaradorligiga ta’sir etuvchi iqtisodiy va iqtisodiy bo'lmagan (ijtimoiy, ekologik, 
mamlakat xavfsizligiga ta'siri) oqibatlarni hisobga olinishi. Bunday loyihaning 
ta'sirining samaradorlik ko'rsatkichlariga ta'sir ko'rsatadigan holatlarda, uning 
miqdorini aniqlash kerak. Boshqa hollarda, bu ta'sir mutaxassislar tomonidan 
hisobga olinishi kerak; 

---

-
loyihani butun hayot davomida tahlil qilish (alohida ishtirokchilar 
tomonidan); 
-
loyihalarni boshqarish va loyihalarni baholash uchun zamonaviy xalqaro 
standartlarni qo'llash; 
-
mamlakat, mintaqa, kompaniya (bank) ning rivojlanish strategiyasi va 
investitsiya siyosatiga muvofiqligi; 
-
loyihaning ijobiy ijtimoiy-iqtisodiy samarasi mavjudligi; 
-
Loyihani (yoki bankda loyiha ekspertizasini o'tkazish uchun) biznes-
rejani tayyorlash uchun zarur bo'lgan loyiha va boshqa hujjatlarning yuqori sifati 
va yetarliligi. 
Loyihaviy tahlilining asosiy turlari: 
loyihani strategik tahlil qilish; 
loyihaning texnik imkoniyatlarini va innovatsion potentsialini tahlil qilish; 
huquqiy, institutsional tahlil; 
loyihaning ekologik tahlili; 
loyihaning tijorat tahlili; 
loyihaning moliyaviy-iqtisodiy tahlili; 
loyihaning risklarini tahlil qilish, shu jumladan sezgirlikni tahlil qilish va 
stressni 
sinovdan 
o'tkazish, 
ta'sir 
etuvchi 
sharoitlar 
va 
omillarning 
o'zgaruvchanligini hisobga olgan holda, loyihaning operatsion oqimlariga 
xavflarning ta'sirini modellashtirish; 
ekspress tahlil. 
Tekshiruv bosqichida, bank loyihani tahlil qilishni amalga oshirib, loyihani 
moliyalashtirishning eng maqbul rejasini va loyihaning to'liq tavakkalchiliklari 
bo'yicha kelishuv tuzilishini ishlab chiqadi. 
Tashabbuskor kompaniyadagi loyihani tahlil qilishning biznes jarayoni, 
loyihani amalga oshirayotgan kompaniya murojaat qilishni rejalashtirgan 
moliyaviy institut / bank tavsiyalariga (talablariga) javob beradigan biznes-rejani 
yaratish bilan yakunlanadi. 
Loyihani amalga oshiradigan kompaniyada loyihani tahlil qilishning biznes 
jarayoni butun hayot davomida amalga oshiriladi. 
Tijorat banklaridagi loyihalarni tahlil qilish / baholashning biznes jarayoni 
ikki bosqichni o'z ichiga olishi mumkin - loyihani dastlabki va kompleks baholash. 
Ushbu yondashuv yuqori qiymatli va ijtimoiy-iqtisodiy ahamiyatga ega yirik 
investitsiya loyihalarini moliyalashtiruvchi banklar uchun xosdir. 
Dastlabki ekspertiza bosqichida investitsiya loyihasining bankning 
investitsiya siyosatida belgilangan moliyalashtirish uchun bank tomonidan 
loyihalarni tanlash tamoyillariga muvofiqligi bo'yicha dastlabki tekshirish 
o'tkaziladi. Dastlabki ekspertizaning maqsadi loyihani har tomonlama ekspertiza 
bosqichida ko'rib chiqishning maqsadga muvofiqligini aniqlashdir. Dastlabki 
ekspertiza natijalari bo'yicha xulosa asosida bankning kollegial organi loyihani 
kompleks ekspertizasini o'tkazish maqsadga muvofiqligi (maqsadga muvofiq 
emasligi) to'g'risida qaror qabul qiladi. 
Kompleks 
ekspertiza 
loyiha 
tashabbuskoridan 
loyiha 
va 
loyiha 
ishtirokchilari to'g'risida qo'shimcha ma'lumot va hujjatlarni taqdim etishni talab 

---

qiladi. Loyihani kompleks ekspertizasining maqsadi ko'rib chiqilayotgan loyihani 
moliyalashtirishda bankning ishtirok etishining maqsadga muvofiqligini tahlil 
qilish va loyihani moliyalashtirishda bankning ishtirok etish hajmi, shartlari va 
shakllari to'g'risida kredit qo'mitasiga xulosa tayyorlash hisoblanadi.