Ecologiya MurodovSh lot doc

Ekotizimlarda  o’zaro  munosabat  va  jarayonlar 

fluktuatsiyasi  uning  vaqtinchalik  tuzilishini  tashkil  qiladi. 

Fluktatsiya qoidaga asosan,  Bu  tizimni  invariantlik  holatidan 

tashqariga olib chiqmaydi. 

 

   Ekotizimlar 

tuzilishining 

vaqtinchalik 

asosiy 

ko’rsatkichlari, uning tashkil etuvchi elementlari, ekologik omillar 

va  jarayonlar  hisoblanib,  tebranishlar  amplitudasi  dinamikasi, 

inertligi va assinxronligidan iboratdir. 

Takrorlanish

  bo’yicha  barcha  jarayon  va  hodisalarni 

yuqori,  o’rta  va  quyi  qismlarga  bo’lish  mumkin.  Yuqoriga, 

masalan  kun  davomida  havo  harorati va  namligining  o’zgarishini 

kiritish mumkin. O’rtacha 

chastotali

 tebranishlarga  yil davomida 

fitomassaning  o’zgarishini  misol  qilsa  bo’ladi.  Past 

chastotali

 

tebranishlar uzoq vaqt bir yildan ko’proqqa (masalan, o’rmonlarda 

fitomassa o’zgarishi) cho’ziladi. 

Qaralayotgan  ekotizimni  tavsiflochi  ko’rchatkichlar  –  har 

xil tebranishlar aplitudasiga ega. Alohida jarayon va hodisalarning 

tebranishlar  manbasi,  tabiiy  tanlanishiga  bog’liq  holda  assinxron 

bo’lishi mumkin (masalan, quyosh radiatsiyasi  va  yer osti suvlari 

rejimi). 

Ko’pincha  ekotizimlarda,  xususan  ekotoplarda  inertsiya 

samarasi  kuzatiladi.  Masalan  tuproqning  chuqur  qismlarida 

maksimal harorat kuzda va ba‘zan qishga surilishi mumkin. Bunda 

chuqurlikda  tebranishlarning  «o’chishi»  va  amplitudasining 

kamayishi kuzatiladi.