SSSRning tashkil
etilishi
5. M ehnatga qarab ish haqi to ia s h qayta tiklandi.
Yangi iqtisodiy siyosat tez orada o ‘z sam arasin i k o ‘rsata boshladi.
C h u n o n ch i, 1922-yilda m ahsulotlarni taqsim ot asosida berish bekor qilindi.
1925-yilga kelib d o n y etish tirish 1909— 1913 -y illa r o ra lig id a g i yillik
ko‘rsatkich darajasidan oshdi. Chorvachilik m ahsulotlari yetishtirish b o ‘yicha
1926-yilda 1913-yilgi k o ‘rsatkichga erishildi. Sanoat m ahsulotlarining asosiy
tu rlarin i ishlab ch iq arish d a 1913-yil k o ‘rsatkichig a 1926— 1927-yillarda
erishildi. Iste’m ol buyum lari ishlab chiqarish esa 1913-yildagi k o ‘rsatkich-
ning 72 foizini tashkil etdi.
Bolsheviklar partiyasi h ar b ir millatga o ‘z taqdirini
o ‘zi belgilash huquqini berish haqidagi va’dasidan
tez orada voz kechdi.
Sovet davlati (R S F S R ) rahbarlari sobiq Rossiya im periyasi hududini
m um kin qadar yana avvalgi chegaralarda saqlab qolishga urindilar. X o‘sh,
nega shunday b o id i? Bolsheviklar fikricha, birinch idan, yagona im periya
saqlanm asa, Rossiya ja h o n inqilobi tayanchi va harakatlantiruvchi kuchi
b o iish d e k strategik vazifaning uddasidan ch iqa olm as edi.
Ikkinchidan, dunyoda faqatgina m ehnatkashlar davlati b o ig a n bolshe-
viklar davlati, ularning o ‘z so ‘zlari bilan aytganda, kapitalistik qurshov
siquviga bardosh bera olmaydi. Bolsheviklar o ‘zlarining bu m aqsadlari y o iid a
hech narsadan qaytm adilar.
1922-yilning 30-dekabrida to ‘rtta respublika yagona davlat — SSSRga
— Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqiga birlashdilar. Bular: R SFSR ,
U kraina, Belorussiya va Zakavkaze Sovet F ederativ Sotsialistik R espub-
likasi O zarbayjon, A rm aniston va G ruziyani birlashtirgan edi. U larning
vakolatli vakillari syezdi (SSSR sovetlarining I syezdi) 1922-yilning 30-
dekabrida SSSR tuzilganligi haqida Deklaratsiya va S h artn om a qabul qildi.
1924-yilda esa bu yangi davlatning Konstitutsiyasi qabul qilindi.
Sobiq SSSR dan tashqari boshqa davlatlar tarixshunosligida bu davlat
Qizil im periya deb ataladi. Sovet davlati qon t o ‘kish hisobiga vujudga
kelganligi uchun u lar o ‘z bayroqlarini qizil rangda tanlagan edilar. Q on
rangi bolsheviklar tuzgan im periyaga nisbatan h am ishlatilgan.
Bu im periya 1940-yilgacha boshqa m illatlar h aq -hu qu qlarini poym ol
qilish hisobiga kengaya bordi. U lar T u rk isto n n i 5 ta «davlat»ga b o i i b
yubordilar. Bu yerda 0 ‘zbekiston, Tojikiston, T urkm an iston , Q irg iziston
va Q o z o g isto n n i tuzdilar. 1925—1936-yillar o ra lig id a ular b irin-ketin «ix-
tiyoriy ravishda» qizil im periya tarkib ig a kiritild i. Bu im periya 15 ta
«mustaqil», «tenglar ichida teng» respublikalardan iborat edi. Aslida esa
ular Rossiya tarkibidagi m ustam lakalar edi.
Bolsheviklar (komm unistlar) Qizil imperiya hududida yashayotgan millatlar
o ‘zligini unutishlari uchun barcha yovuz ishlami am alga oshirishdi. Biroq bu
im periya tarkibiga kim vchi hech bir m illat, shu ju m la d an o ‘zbek millati
bolsheviklar o ‘ylab topgan yangi birlik — sovet xalqi b o iib shakllanmadi.
29
Do'stlaringiz bilan baham: |