Э. Шодмонов, Д. Бабабекова, Б. Турсунов корхона иқтисодиёти ва инновацияларни бошқариш

14.4. Инновациялар тушунчаси ва уларнинг таснифи. 
Жаҳон хўжалигида рўй берган ва ҳали ҳануз унинг янги тўлқинлари у 
ѐки бу кўринишда намоѐн бўлаѐтган глобал молиявий-иқтисодий инқироз 
кейинги 5-6 йилда дунѐнинг аксарият давлатлари иқтисодиѐтининг рақобат-
бардошлик даражасини синовдан ўтказмоқда. Кейинги йилларда доимий 
равишда даҳон рақобатбардошлик рейтинггида энг рақобатбардош мамлакат-
лардан деб тан олинган Япония, Германия, Финляндия каби давлатлар 
иқтисодиѐтида ҳам айрим тармоқларда тушкунлик, таназзул, турғунлик ѐки 
пасайиш тенденциялари кузатилмоқда. Бу эса, ўз навбатида, иқтисодиѐтнинг 
янги соҳаларини – тармоқлардаги инновацион йўналишларни жадал ривож-
лантиришни тақозо этмоқда. Бошқача айтганда, қайси давлатда янгиликлар, 
янгиланишлар кўпроқ ва кенгроқ миқѐсда содир бўлаѐтган бўлса, шу 
давлатлар қийин вазиятлардан тезроқ чиқиб кетишмоқда, янги соҳаларга 
ихтисослашиб олишмоқда.

---

Инновация тушунчасига назарий-илмий ва амалий қизиқишлар кейинги 
10-15 йилда жуда кучайди. Илгари инвестиция, инвестициялаш, инвестиция 
сиѐсати, таркибий ўзгаришлар ва силжишлар ҳамда таркибий сиѐсат 
тушунчалари илмий жамоатчилик ва кенг доирада атрофлича қизиқиш билан 
ўрганилган бўлса, бугунги куннинг долзарб масалаларидан бири – бу 
инновация, инновацион салоҳият, инновацион сиѐсат ва унинг натижалари-
дир.
Инновация тушунчасига ѐндошувлар турлича, шу сабабли инновация 
ѐки инновацион фаолиятга турлича таърифлар берилиб келинмоқда. 
Масалан, бир таърифда, инновация – техника ва технология авлодларини 
алмаштиришни таъминлаш учун иқтисодиѐтга сарфланган маблағлар 
ҳисобланади. Шунингдек, бошқа маънода инновация – илмий-техника ютуқ-
лари ва илғор тажрибаларга асосланган техника, технология, бошқариш ва 
меҳнатни ташкил этиш каби соҳалардаги янгиликлар, шунингдек, уларнинг 
турли соҳалар ва фаолият доираларида қўлланилиш, деб кўрсатилади
4
. 
Мамлакатда барча соҳаларда амалга оширилаѐтган янгилик даражаси 
бўйича технологик инновацияларни базис, яхшиловчи ва соҳта инновация-
ларга ажратилади
5
.