Э. Шодмонов, Д. Бабабекова, Б. Турсунов корхона иқтисодиёти ва инновацияларни бошқариш

4.2. Бошқарувнинг объекти ва субъекти.
Ижтимоий меҳнат тақсимотига кўра бошқарув: саноат ишлаб 
чиқаришини, қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришини, транспортни, савдони ва 
ҳакозоларни бошқаришга бўлинади. Ҳудудий бошқариш даражасига кўра 
бошқарув: туман вилоят , мамлакат миқѐсидаги ишлаб чиқаришни бошқариш 
турларига бўлинади. Бошқаришга корхона нуқтаи назаридан қуйидагича 
таъриф бериш мумкин. 

---

Корхонани бошқариш – бу хўжалик раҳбар органлари, корхона 
маъмурияти ҳамда жамоат ташкилотларининг иқтисодий ва ижтимоий 
натижаларга эришишини кўзда тутган ҳолда кишилар жамоасига, улар 
орқали ишлаб чиқаришнинг моддий-буюм унсурларига уларнинг ўзаро амал 
қилишини уюштириш учун мақсад йўналишида тартибли таъсир 
кўрсатишдир.Ҳар қайси ишлаб чиқариш хоҳ у корхона даражасида , хоҳ у 
мамлкат миқѐсида бўлсин ўзининг бошқарилувчиси (объекти) ва 
бошқарувчиси (субъекти) га эга бўлади. 
Бошқарилувчи ѐки бошқарув объекти кўп қиррали ишлаб чиқариш 
жараѐни бўлиб у: 
-
моддий ва техникавий тайѐргарлик (асосий ва айланма фондлар); 
-
ташкилий меҳнат тайѐргарлиги (кадрларни танлаш, ишга қабул қилиш , 
жой-жойига қўйиш, ўқитиш ва ҳк.); 
-
хизмат кўрсатишни ташкил қилиш (энергия бериш, таъмирлаш, ташиш 
ва ҳк.); 
-
маҳсулот ишлаб чиқаришнинг бевосита жараѐни ва уни сотишни 
ташкил қилишни ўз ичига олади. 
-
Бошқарувчи ѐки бошқарув субъекти
– бу бир гуруҳ кишилар ҳамда 
бошқарув органларидан иборат бўлиб, турли шакллар, усуллар ва техникавий 
воситалар ѐрдамида бошқарилувчи объектга таъсир ўтказади. Бошқариш 
объектлари бўлмаса, унинг субъектлари ҳам бўлмайди. Демак, бошқарувчи 
ички тизимнинг негизида бошқарувчи кичик тизим ѐтади.Масалан: корхона 
бўғинида субъект бўлиб, шу корхонанинг директори ва унга бўйсинувчи 
бутун бошқарув аппарати ҳисобланади. Объект бўлиб эса шу корхонадаги 
барча цехлар ва участкалар ҳисобланади. 
Цех бўғинида субъект бўлиб, цех бошлиғи ва унга бўйсинувчи бирча 
бошқарув аппарати ҳисобланса, бошқариладиган объектни эса барча цехлар 
ташкил қилади.Участка бўғинида бошқарилувчи объектга ишчиларнинг иш 
жойлари киради. Бошқарув субъекти бўлиб, участка бошлиқлари 
ҳисобланади.Иш жойларида ҳам бошқариш мавжуд бўлиб, у бошқа 

---

кўринишда амалга оширилади. Бундай бошқариш меҳнат воситаларини, яъни 
буюм бошқариш дейилади.