Э. ҚОсимов, М. Aкбaров пaрдозбоп қурилиш aшёлaри

8-боб


ПAРДОЗБОП БЕТОН, ТЕМИР-БЕТОН
ВA ТЕМИР AШЁЛAР

Боғловчи модда, майда ва йирик тўлдиргичларни сув билан қориштириб олинган қоришманинг аста-секин қотиши натижасида ҳосил бўлган сунъий тошлар бетон деб аталади. Бетон хоссаларини ях­шилаш учун қоришмага махсус қўшилмалар қўшилади. Масалан, қотиш жараёнини тезлаштирувчи, қоришманинг плас­тиклигини ош­ирувчи, янги бирикмалар ҳосил қилувчи моддалар шулар жумла­сидандир. Зичлигига кўра бетонлар қуйидагича таснифланади.

Жуда оғир бетонлар — бундай бетонларнинг зичлиги 2500 кг/м³ дан катта, бунда тўлдиргич сифатида пўлат қипиғи (пўлат-бетон), барийли бетон, магнезит, чўян қириндиси ва бошқалар ишлатилади.
Оғир (оддий) бетон — зичлиги 1800—2500 кг/м³, тўлдиргич сифатида қум, шағал ёки чақилган тош ва бошқалар ишлатилади.
Енгил бетон — бундай бетонларнинг зичлиги 500—1800 кг/м³, тўлдиргич сифатида тошқол, керамзит, аглопорит, перлит, пем­за, туф ва бошқа енгил табиий ва сунъий тошлар ишлатилади.
Жуда енгил бетон — зичлиги 500 кг/м³ дан кам бўлган конструктив ва иссиқликни кам ўтказадиган кўпик-бетон, газ-бетон ёки йирик (қумсиз) ғовакли бетонлар шулар жумла­сидандир.
Кўриниб турибдики, бетонларнинг зичлиги 300 кг/м³ дан 3600 кг/м³ гача ўзгарар экан. Бу эса, бетон буюмларини ёки конструкцияларни керакли зичликда тайёрлашга имкон беради.
Боғловчи моддаларнинг турига кўра бетонлар цементли, гипсли, асфалт-бетон, силикат бетон, полимер бетон кабиларга бўлинади.
Ишлатилишига кўра эса улар саноат ва уй-жой қурилиши, гидротехник иншоотлар учун қўлланиладиган, йўл ва кўприклар қуришда ишлатиладиган бетон, кислота, ишқор ва бошқа зарарли муҳитга чидамли бетон, радиоактив нурларни ўтказмайдиган атом ва уран қозонларини қуришда ишлатиладиган махсус бетонлар, ўтга чидамли бетон ва турли рангдаги пардозбоп бетонларга бўлинади.
Ушбу ўқув қўлланма муаллифлари бу йў­налишда анчагина илмий-амалий ишларни амакда қўллашга татбиқ этган олимлардандир.