Э. ҚОсимов, М. Aкбaров пaрдозбоп қурилиш aшёлaри

Порфирлар — кварс ва дала шпатининг майда донали минераллар билан ўзаро зич жойлашишидан ҳосил бўлган пардозбоп жинс. Минералогик таркиби бўйича гранитга ўхшайди. Порфирлар қизил, қўнғир ва кўкимтир рангда бўлади. Унинг зичлиги 2400—2600 кг/м³, сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси 80—230 МПа га тенг. Порфирлар пардозбоп қопламалар, зинапоялар сифатида ва йўл қурилишида ишлатилади.
Базалт — яширин кристалли, баъзан шишасимон тузилишга эга бўлган жинс (3.4-расм). Ер юзасига кўтарилган жинслар ичида зичлиги энг катта (3300 кг/м³) бўлган жинсдир. Базалтни ишлаш кўп меҳнат талаб этади, аммо уни силлиқлаш осон. Базалтнинг си­қилишдаги мустаҳкамлик чегараси 300—500 МПа га етади. Базалт ҳарсанг тош, шағал ва бошқа донали пардозбоп буюмлар тай­ёрлашда, эритиб олинадиган пар­дозбоп буюмлар ва иссиқликни сақловчи минерал пахта учун хомашё сифатида ишлатилади.
Диабаз — дала шпати ва ав­гитдан ташкил топган кристалл жинс. Унинг таркибига оливин минерали ҳам киради. Диабаз порфир тузи­лишида ҳам учрайди, ранги — тўқ-сариқ, зичлиги 3000—3100 кг/м³, сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси 300—450 МПа га тенг. Диабаз юқори қаттиқликка ва ниҳоятда зич бўлганлиги учун йўлларни қоплашда ва бошқа ишқаланишга учрайдиган иншоотларда пардозбоп плиталар сифатида кўп қўлланилади. Диабазнинг бошқа жинслардан фарқи унинг эриш ҳароратининг кичиклигидир (1200—1300°C). Шу сабабли махсус пардозбоп қурилиш буюмлари диабаз эритмасидан қуйиб олинади. Диабаз ҳар хил пардозбоп плиталар, тўсинлар ва бошқа донали қисмлар, шунингдек, минерал пахта тайёрлашда ва асфалтбетонлар учун тўлдиргич сифатида ишлатилади.


Cҳўкинди тоғ жинслари

Бир қисм сочилувчан жинслар сув ёки шамол воситасида дарё, денгиз ёки кўллар остига тушиб, бир неча давр давомида иккиламчи ёки чўкинди жинсларга айланади. Майда жинсларнинг бир қисми сувда эрийди, қолганлари эса геологик қатламлар ҳосил қилиб сув остига чўкади. Эриган жинслар ўта тўйинган эритмалар ҳосил қилади ва кимёвий чўкиндилар пайдо бўлади. Қатламлар босими остида ва табиий цементларнинг ўзаро бирикиши натижасида чўкиндилардан мустаҳкам ва зич цементланган жинслар ҳосил бўлади. Чўкинди жинсларнинг ғовакларини тўла тўйинган эрит­малардаги (CаCО₃, CаСО₄, темир оксиди) моддалар тўлғизиб, ундаги майда доналарни ўзаро ёпиштиради ёки, бошқа сўз билан айтганда, табиий цемент вазифасини бажаради.

Табиатдаги кўпгина минерал қатламлар ҳайвонот ва ўсимлик организмларининг, шунингдек, суяклар ва тери-ёғларнинг ўзаро бирикишидан ҳосил бўлган. Бундай жинсларни органогенлар деб аталади.
Қурилишда қўлланиладиган чўкинди жинсларни қуйидаги турларга бўлиш мумкин.