Э. ҚОсимов, М. Aкбaров пaрдозбоп қурилиш aшёлaри

Сир ҳосил қилувчи эмал — маъдан ёки органик пигментларга синтетик ёки мойли лаклар аралаштириб олинадиган суюқликдир. Қурилишда энг кўп ишлатиладигани алкидли, эпоксидли ва моче­виноформалдегид бўёқларидир. Эмалли бўёқлар об-ҳаво ўзга­ришларига ва занглашга жуда чидамлилиги, шунингдек, тез қурув­чанлиги билан бошқа бўёқлардан фарқ қилади.
Aлкид бўёқлар обдан туйилган кукун пигментни глифтал, пентафтол ва бошқа алкид лаклар билан қориштириб олинади. Унга бироз эритма ва сиккатив ҳам қўшилади. Aлкид бўёқларга ФО маркали, сувга чидамсиз ва ФСХ маркали сувга чидамли, ишқорга юқори чидамли пентафтал эмалларини киритиш мумкин. Кимёвий жиҳатдан чидамлилиги юқори бўлган, қаттиқ ва ялтироқ сир ҳосил қилувчи алкидстирол эмаллар ҳам алкид бўёқлар гуруҳига киради.
Эпоксид бўёқлари асосида тайёрланадиган эмал пигментларни эпоксид смолалари эритмасида қориштириб олинади. Эпоксид эмаллари кимёвий элементлар таъсирига жуда чидамли. Шунинг учун у темир ва ёғоч буюмларни занглашдан ва чиришдан сақлаш мақсадида ишлатилади.
Эмал бўёқлар ташқи ва ички бўёқ ишларида темир ёғоч-тахта ва сувоқ юзаларини бўяш учун ишлатилади. Бўяш учун тайёр қилиб чиқарилади.
Барча ички бўёқ ишлари учун ишлатиладиган эмаллар мойли лок ёки глифтал лакда яхши эзилган пигментлар суспензиясидан иборат. Эмаллар ички пардоз ишлари, яъни сувоқ линкурст ва ёғоч-тахта юзаларини бўяш учун чиқарилади.
Эмалнинг силлиқланиши, яъни юзада бир текис парда ҳосил бўлиши учун кетадиган вақт 10 дақиқадан ортиқ бўлмаслиги керак. Эмал 18-22°С ҳароратда қотиши учун кетадиган вақт 72 соатдан ортиқ бўлмаслиги лозим.
Перхлорвинил эмаллар ҳар хил ёғоч-тахта ёки муҳит таъсиридаги темир юзаларини бўяш учун ишлатилади. Эмаллар юзага бўёқ пуркагич ёрдамида суртилади.
Перхлорвинил эмаллар эритувчи, яъни таркибида 26% ацетон, 62% толуол ва 12% бутилацетат бўлган аралашма эритувчи ёрдамида суюлтирилади.
Эмаллар қотганда кислоталар, мойлар, сув ва муҳит таъсирига бардош бера оладиган бўёқ пардалар ҳосил қилади.
Эмал 18—22°C ҳароратда ва нисбий намлиги кўпи билан 70% келадиган ҳавода тўла қотиши учун кўпи билан 1 соат вақт керак. Бўёқ парданинг эластиклик шкаласида букилгандаги пишиқлиги 1 мм дан ошмаслиги керак.
Юза тўла беркилиши учун перхлорвинил эмаллар унга икки марта суртилади. Эмулсияли эмаллар глифтал лок, сув ҳамда эмул­гатордан иборат бўлган пигментлар ва сиккатив ва эритувчи қўшилган суспензиядир. Эмулсияли эмаллар хоналарнинг ичини пардоз қилишда сувоқ ва ёғоч-тахта юзаларини бўяш учун ишлатилади.
Эмални фақат ишлатиш олдидан суюлтириш керак, акс ҳолда, эмулсия қатламланиб қолади. Эмални суюлтириш учун унинг оғирлигига нисбатан 15% суюлтирувчи қўшиш керак.
Эмалнинг 18—23°C ҳароратда чангдан қотиши учун кетадиган вақт 2 соатдан ошиқ бўлмаслиги, тўла қотиши учун кетадиган вақт 24 соатдан ошиқ бўлмаслиги керак. Эластиклик шкаласида текшириб кўрилганда бўёқ парданинг эластиклиги 5 мм дан ошмаслиги керак.
Фасадлар бўяладиган перхлорвинил бўёқлар пигментларнинг перхлорвинил лакда яхшилаб эзилган аралашмасидан иборат. Бу бўёқлар тайёр ҳолда чиқарилади. Бу хил бўёқлар ғишт, бетон ва сувалган бинолар фасадларини (бўяладиган юза пухта бўлганда) бўяш учун ишлатилади. Бино ичини перхлорвинил бўёқлар билан бўяшга рухсат этилмайди.
Сўнгги вақтларда ташқи муҳитда ва хоналар ичида фойда­ланиладиган жуда хилма-хил юзаларни бўяш учун турли синтетик смолалар асосида тайёрланган лаклар ва бўёқлар, шунингдек эмулсияли бўёқ аралашмалари ишлаб чиқарилмоқда. Муҳит таъсирига, ёруғликка, намликка бардош бера оладиган, кимёвий жиҳатдан турғун, иссиққа чидамли, пишиқ ва бошқа талабларга жавоб бера оладиган махсус лак-бўёқ ашёлар ишлаб чиқа­рилмоқда.
Лак-бўёқ ашёлар тайёрлаш учун перхлорвинил смолалардан ташқари ПВA ва ПВХ смолалари ҳам кенг ишлатилмоқда.