E nuritdinov

Lipidlar almashinuvi 
Lipidlar  sinfiga  kimyoviy  tarkibi  bir  xil  bo'lmagan,  bir  qancha  fizik,  kimyoviy 
xususiyatlari  bilan  umumlashtiriluvchi  moddalar  kiradi.  Kimyoviy  tarkibi.,bo'уicha 
ularni  oddly  lipidlar  (fosfolipidlar,  neytral  yog'lar)  va  murakkab  (glukolipidlar, 
sulfolipidlar)  va  steroidlarga  ajratiladi.  Hayvon  va  odam  organizmidagi  lipidlarning 
asosiy massasini neytral yog'lar tashkil etadi. Ular asosan trilitseridlar, ya'ni glitserin 
va  bar  xil  yog'  kislota  (ko'proq  palmitin,  stearin,  olein,  linol,  linolenlar  tutadigan 
murakkab organik moddalardir. 
Neytral yog'lar odam va hayvon ovqatida - energiyaning asosiy manbai hisoblanadi. 1 
gr  yog'  oksidlanganida  38,97  kDj  yoki  9,3  kkal  issiqlik  ajraladi.  Kattalarning 
taxminan 50% energiyasini va emizikli bolalarning 40% energiyasini neytral yog'lar 
ta'minlaydi,  bunda  endogen  suv  hosil  bo'lib,  bar  100  g  yog'dan  107  ml  suv  hosil 
bo'ladi.  Bu  esa,  tanada  suv  almashinishini  normal  borishini  .ta'minlaydi.  Neytral 
yog'lar  zahiralarining  oziq  manbai  sifatidagi  roli  tuyada  tasvir  qilish  mumkin.  Uzoq 
vaqt  cho'lda  yurganda  tuyaning  o'rkachidagi  yog'  birdan  energetik  zahira  ham  va 
kerakli miqdordagi endogen suv manbai ham bo'lib xizmat qiladi. Tanani teri ostida 
joylashgan  neytral  yog1  harorati  biologik  muvofiqlashtiruvchi  tizim  bo'lib  xizmat 
qiladi,  ya'ni  tanada  issiqlikni  saqlaydi.  Bunday  yog'ni  to'planishi  ayniqsa  dengiz  va 
shimol hayvonlarida uchraydi. 
Shunday qilib, neytral yog' zaxiralari to'plami a'zolar, tomirlar va asablarni o'rab olib, 
ularni tashqi travmatik ta'sirlaridan saqlaydi. 
ҚаМа odamlarning bir kecha-kunduzdagi neytral yog'ga bo'lgan ehtiyoji 70-80 g, 3-
10 yoshli bolalarda 25-30 g ni tashkil qiladi. 
Energetik  tbmondan  neytral  yog'lar  karbonsuvlar  bilan  bemalol  almashinadi.  Lekin 
ba'zi  to'yinmagan  yog'  kislotalar,  masalan,  linolen  va  araxidon  kislotalari  odam 
ovqatida  albatta  bo'lishi  kerak,  chunki  ular  me'yorda  o'sish  uchun  va  bir  qancha 
a'zolar funksiyalari uchun kerakdir. Ovqatda bu kislotalarning uzoq vaqt bo'lmasligi 
yosh hayvonlarning bo'y o'sishini sekinlashuvi, kattalarda esa urchish xususiyatining 
yo'qolishiga  olib  keladi.  Odamlarda,  ayniqsa  bolalarda  teri  shikastlanishi  vujudga 
keladi. Shu kislotalarga odamning bir kecha-kunduzlik ehtiyoji 3-6 g ni tashkil qiladi. 
Tanaga  ovqat  bilan  kiruvchi  yog'  ingichka  ichakda  so'riladi.  Ichakda  yog'  kislotalar 
ta'sirida yog' emulsiyalanadi. 
Emuisiyalangan  yog'ning  25-45%  i  me'da  osti  bezining  lipazasi  va  ichak  shirasi 
ta'sirida glitserin va yog' kislotalargacha parchalanadi. 
tomonga  siljishiga  olib  keladi.  25-yoshdan  o'tgandan  so'ng  yog'  almashinuvi  har  10 
yildan  so'ng  taxminan  7,5%  ga  pasayadi.  Shu  jihatdan  ko'pgina  keksa  yoshdagi 
kishilarda  semirish  kuzatiladi,  bu  esa  ishtaha  markazining  kuchli  qo'zg'alishi  va 
energetik sarflanishining pasayishi oqibatidir. 
Chuqur  qarilik  davrida  odatda  oriqlash  kuzatiladi,  bu  esa  simpatik  jarayonlar 
qo'zg'aluvchanligining pasayishi, shu jihatdan karbonsuvlarning yog'larga o'tishining 
pasayishi natijasida yuzaga keladi.