E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

 
2.15. Rasm. Rejalashtirish algoritmi (3 - 6 oy ichida 1 marta) 
 
2.2. Energiya tejamkorligi siyosatining umumiy yo’nalishlari va 
davlat siyosatini amalga oshirish uslublari 
Energiya tejamlashni boshqarish (rostlash) usullarini, ishlab chiqarish 
hajmini saqlagan yoki orttirgan holda, yoqilg‘i energetika resurslarining 
iste`molini pasaytirish maqsadida boshqarish hulqi va faoliyatiga ta`sir 
qilish usullaridir.
Boshqarishni quyidagi usullarga ajratish mumkin: 
Maqsadni 
tuzatish 
Tekshiruv 
natijalarini 
nazorat 
qilish 
Favqulodda 
vaziyat 
rejalarini 
ishlab 
chiqish 
Harakat 
rejasini 
ishlab 
chiqish 
Maqsadlar
ga erishish 
uchun 
strategiyan
i ishlab 
chiqish 
SMART 
maqsad-
lar 
Ma'lumot 
yig'ish va 
vaziyatni 
tahlil 
qilish 

---

118 
ma`muriy uslub, davlat boshqaruvining ruxsat berish-ta`qiqlash 
printsiplaridan foydalanishga asoslangan bo‘lib, uni boshqarish davlat 
tomonidan majbur qilish imkoniyatini ta`minlash bilan bajariladi hamda 
ayrim korxonalar maqsadi uchun muhim, to‘g‘ridan-to‘g‘ri topshirish va 
unga rioya etishni qattiq nazorati bilan bajariladi; 

moliyaviy-iqtisodiy usullar yoqilg‘i-energetika resurslari, xo‘jalik 
sub`ektlari tomonidan foydalanish samaradorligini oshirish, ular 
tomonidan energiya va resurslarini tejamlash texnologiyalarini tatbiq 
etadigan 
iqtisodiy 
qiziqtirishlarni 
amalga 
oshirish, 
pul-narx 
munosabatlarini qo‘llashga asoslangan;

ijtimoiy - psixologik uslublar yoki boshqaruvchilarning ongini 
shakllantirishga yo‘nalgan ruhiy rag‘batlantirish choralari. Bu tarbiyalash 
va bilim berish, o‘qitish bilan ta`minlash, muloqot jarayonlari ko‘ngilli 
kelishuvlar yo‘li bilan amalga oshiriladi. 
Energiya tejamkorlikni boshqarishning ma`muriy mexanizmi 
Ma`muriy boshqaruvning asosiy instrumentlari quyidagilardir: 
- boshqarishning tuzilishini shakllantirish; 
- qonunchilikni shakllantirish; 
- energetik standart va me`yorlarni shakllantirish; 
- energetik menejmentni shakllantirish; 
- energetik auditni o‘tkazish; 
- energetik pasportlash; 
-YoER va energiyani ishlatish bilan bog‘liq xo‘jalik faoliyatini 
litsenziyalash; 
-energiya tejamlash soxasida maqsadli dasturlar.
Bizning respublikamizda ma`muriy boshqaruvning bu qurollari 
qanday amalga oshirilishini ko‘rib chiqamiz. 
Energiya tejamkorlikni ma`muriy boshqaruvda asosiy o‘rnini 
me`yoriy huquqiy rostlash egallaydi. Uning ma`nosi energiya ishlab 
chiqarish va energiya iste`mol qilish jarayonini qatnashchilarini energiya 
samarador tadbirlarini amalga oshirishga qaratilgan rag‘batlantirish. 
Qonunchilik, me`yoriy va boshqa aktlarni ishlab chiqarish va qabul 
qilishga qaratilgan. Bu aktlar asosiy hujjatlarni o‘z ichiga oladi hamda 
energiya tejamlash qonunchilik bazasini shakllantiradi: 

---

119 

O‘zbekiston Respublikasinig ―Energiyadan ratsional foydalanish 
to‘g‘risida‖ 1997 yil 25 aprelda qabul qilingan №412-1 raqamli qonuni; 

O‘zbekiston Respublikasinig ―Elektr energetika to‘g‘risida‖ 2009 
yil 30 sentyabrda qabul qilingan №3 RU – 225 raqamli qonuni. 
Ma`muriy 
boshqarishning 
qurollaridan 
biri 
energetik 
audit 
o‘tkazishdir. O‘zbekiston Respublikasining (energiya tejamlash) qonuniga 
muvofiq, yoqilg‘i-energetik resurslarini bir yillik iste`moli 1,5 ming 
tonnadan ortiq shartli yoqilg‘i bo‘lgan korxonalar, majburiy energetik 
ko‘riklardan o‘tishlari shart. O‘tkazilgan ko‘riklar asosida korxona 
energetik pasporti rasmiylashtiriladi va bu pasportda YoER hajmi, 
korxonaga kelib tushgan elektr va issiqliq energiya hajmi, korxonaning bir 
yillik tuzilmaviy hajmi bo‘linmasidagi yoqilg‘i, issiqlik va elektr 
energiyasi hajmi, har bir texnologik jarayonlarda yoqilg‘idan, issiqlik va 
elektr energiyadan foydalanishlar keltiriladi.