E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

Xodimlarni motivatsiyasi. 
Energiya boshqaruvchisi faoliyati, boshqa 
odamlar yordamida energiya samaradorligiga erishish qobiliyatiga 
asoslangan. Shunday qilib, energiya boshqaruvchisining asosiy vazifasi, 
o'z ishini samarali amalga oshirish uchun odamlarni samarali, ixtiyoriy va 
qiziqish bilan ishlashga undashdir. 
Shu munosabat bilan energiya boshqaruvchisi odamlarning individual 
va guruh hatti-harakatlari, harakatlarni rag'batlantirish haqida fikrga ega 
bo'lishi kerak. Insonlarning xulq-atvori asosan uning ehtiyojlarini 
qondirishga intiladi. 
Bu masala bo'yicha turli yondashuvlar mavjud. Maslou tomonidan 
ilgari surilgan yondashuvga ko'ra, besh darajadan iborat piramida 
ko‘rinishini tashkil etuvchi ehtiyojlarning iyerarxiyasi mavjud: 
- fiziologik ehtiyojlar 
- suv, oziq-ovqat, uy-joy; 
- xavfsizlik talablari
- xavfdan himoya qilish, mahrum qilish tahdidi; 
- ijtimoiy ehtiyojlar 
- jamiyat, e'tirof, ma'qullash, do'stlik; 
- o'z-o'zini hurmat qilish, obro'-e'tibor, maqom; 
- o'z-o'zini anglashning ehtiyojlari
- uzluksiz o'zini o'zi yaxshilash uchun o'z potentsiallarini amalga 
oshirish zaruriyati va boshqalar. 
Maslou uchun kerak bo'lgan iyerarxiyani piramida shaklida tasavvur 
qilishingiz mumkin. Piramida konining bir qismi shunchaki yuqori 

---

103 
darajada bo'lgan ehtiyojni qondirish ancha kam sonli odamlarda yuzaga 
kelishi va kamroq tez-tez sodir bo'lishi mumkinligini ko'rsatadi.
Energiya boshqaruvchisining vazifasi piramidani "to'rtburchak" ga 
aylantirishdir. Iyerarxik yondashuvga muvofiq, eng past darajadagi 
ehtiyojlarni birinchi navbatda bajarish kerak. Ularni qondirganidan keyin, 
inson yuqori darajadagi ehtiyojlarni qondirishga intiladi. 
Alderfer tomonidan insonning ehtiyojlarini tahlil qilish asosida ishlab 
chiqilgan yondashuvni ishlab chiqish taklif etildi. Bu uchta ehtiyoj 
darajasini (ERG yondashuvini) aniqlaydi: 
E - omon qolish va ko'payish bilan bog'liq bo'lgan ehtiyoj, masalan, 
oziq-ovqat, kiyim-kechak, uy-joy; 
R - ishtirok etishga ehtiyoj, ijtimoiy muloqot qilish orqali qoniqish 
bilan bog'liq bo'lgan ehtiyojlar 
G - shaxsiy rivojlanish bilan bog'liq o'sish ehtiyojlari, masalan, yangi 
ko'nikmalar va o'z-o'zini hurmat qilish zarurati.