E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

Boshqaruv harakatlarining negizidagi inson xatti-harakatlari 
X nazariyasi (an'anaviy) 
Y nazariyasi (Mak Gregor) 
Yo'nalish va nazorat printsipi 
"Integratsiya" printsipi 
1. 
Insonning 
o'ziga 
xos 
dushmanligi va imkoni boricha 
mehnatdan qochish istagi. 
1. Ta'til vaqtida bo'lgani kabi mehnatda 
jismoniy va aqliy harakatlarni bajarish uchun 
sarflanadigan xarajatlarning tabiiyligi. Aslida, 
inson mehnatni yoqtirmasligini his qilmaydi. 
Shartlarga qarab: mehnat - qoniqish yoki jazo 
manbai hisoblanadi.
2. Tashqi nazorat - xodimlarning majburiy 
mehnatiga bo‘lgan yagona vosita emas. 
Xodimlarning va‘da bergan maqsadlariga 
erishishda o'z-o'zini boshqarish va o'z-o'zini 
nazorat qilish juda samarali motivatsion 
omillar hisoblanadi. 
2. 
Tashkilotning 
maqsadlariga 
erishish uchun xodimlarni nazorat 
qilish, yo‘naltirish va to‘g‘ri kelsa 
jazolash zarur. 
3. Maqsadlarga erishishning eng muhim 
mukofoti - majburiyatlarni bajarishda o'zining 
ehtiyojlarini qondirishni amalga oshirishdir.
4. Ma'lum shartlarda (sharoitlarda) xodim 
faqatgina 
qabul 
qilishni 
emas, 
balki 
javobgarlikni ham o'rganadi. 
3. 
Xodim, 
javobgarlikdan 
qochishga, nisbatan o‘z hirsga ega 
bo‘lmaslikga, 
har 
bir 
ishda 
xavfsizlikga 
rioya 
qilishligiga
yo‘naltirilishini afzal ko'radi. 
5. 
Ko`pchilik 
xodimlar 
tashkilot 
muammolarini yechishda ijodiy hissa qo‘shish 
qobiliyatiga ega.
6. Hozirgi kunda insonning "O'rtacha" 
salohiyatidan to'liq foydalanilmaydi. 
Shu nuqtai nazardan, quyidagi taxminlar juda muhim bo'lgan 
taxminlardir, no‘to‘g‘ri taxminlardan ehtiyot bo'lish kerak. 
Birinchi taxmin, dunyo "haqiqiy menejer" deb o'ylaydi. 

---

105 
Ikkinchi taxmin, "har bir kishi bir xil maqsadlarga erishish uchun 
harakat qilmoqda".
Uchinchi taxmin, "faktlar o'zlari uchun gapiradi (bir xil ma'lumotni 
har kimga etkazishadi)".