E. N. Lutfullayev, Z. N. Normurodov

ALANGANI B O ‘YASH REAKSIYASI
U chi qayrilgan platina sim o ‘rnatilgan shisha dastali 
tayoqcha olinadi. D astlab, sim ning tozaligi, ya’ni gorel- 
kaning rangsiz alangasida qizdirilganda, alanga rangining 
o ‘zgarmasligiga ishonch hosil qilish kerak; agar alanga 
rangi o ‘zgarsa sim HC1 eritm asi bilan h o ‘llanib, rang 
yo'qo lgu nch a qattiq qizdiriladi.
S h u n d an keyin qizib tu rg an sim kaliy kukuniga, 
yaxshisi KC1 ga tekkizilgani m a ’qul. Tuz donachalari 
yopishib qolgan sim alangaga tutilsa, alanga och-binafsha 
rangga b o ’yaladi. Q attiq tuz o ‘rnida kaliy tuzi eritmasidan 
ham foydalanish m um kin, lekin bunda reaksiya yaxshi 
borm aydi. Bunga natriy tuzlari xalal beradi, chunki ular 
alangani to ‘q sariq rangga b o ‘yaydi, bu esa binafsha rangni 
aniqlashni qiyinlashtiradi. Natriy tuzlari ishtirokida reaksiya 
o ‘tkazishda ko‘k shishadan tayyorlangan maxsus prizmadan 
foydalaniladi.
Na+ IONLARI REAKSIYALARI
Natriyning ko'pgina tuzlari suvda eriydi. Shuning uchun 
: N a + ionini topishda qiyin eriydigan c h o ‘km a!ar hosil 
qilishga asoslangan reaksiyalar ju d a oz. Quyida shu reak- 
siyalardan b a ’zilarini keltiram iz.
K aliy dig id roan tim o n at K H 2S b 0 4 (y a’ni ortosurm a 
kisloita K H 2S b 0 4 ning kaliyli no rdo n tuzi) natriy tuzla- 
rining eritm alari bilan oq kristall ch o ‘kma — natriy digid­
ro an tim o n at hosil qiladi:
N a ++ H 2S bO ; = N a H 2S b 0 4i
Reaksiyani bajarib ko‘rish uchun natriy tuzi eritm asi­
dan 2—3 tom chi olib, unga reagent eritm asidan ham 
xuddi shuncha q o ‘shiladi va probirka devorlari shisha 
tayoqcha bilan ishqalanadi. C ho‘kma kristall holatda ekaniga 
ishonch hosil qilinadi (bu N aH 2S b 0 4 ning muhim belgisi).
77

---

Buning uchun cho‘kma batam om tushguncha eritma tinch 
q o ‘yiladi, keyin og'zi teshikli tiqin bilan berkitiladi va 
probirka to ‘nkariladi. Probirka devorlarida kub shaklidagi 
yirik kristallar k o ‘rinadi.