E. M. Colocassides College of Tourism & Hotel Management, Doctor of Science in

Triazinlar
-Oʻz halqasida uchta azot atomini saqlovchi olti aʼzoli aromatik 
geterosikllardir.
Triazin turkumi vakillari 
Endotsiklik azot atomlarining joylashishiga koʻra, triazinlarning uch turi mavjud:
➢
1, 2, 3-triazinlar, vik-triazinlar (vitsinal triazinlar) 
➢
1, 2, 4-triazinlar asimmetriyazinlar (nosimmetrik triazinlar),
➢
1, 3, 5-triazinlar-sim-triazinlar (simmetrik triazinlar),
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
December 2021 / Volume 2 Issue 12
www.openscience.uz
70

---

Shulardan eng yaxshi oʻrganilganlar turkum sim-triazinlar boʻlib, ularning 
birinchi vakillari 19-asrning birinchi yarmida olingan va tavsiflangan: masalan, Fridrix 
Voller siyanurik kislotani (1, 3, 5-trigidroksi-sim-triazin) piroliz orqali sintez qilgan. 
1829 yilda karbamid [Azinlar qatorida sikldagi geteroatomlar sonining koʻpayishi 
bilan p-elektron zichligi pasayadi va bu omil natijasida triazinlar nukleofillar bilan 
oson reaksiyaga kirishadi va shunga mos ravishda triazinlarning elektrofil oʻrnini 
bosish reaktsiyalari bilan davom etishini isbotlab bergan.
Triazin turlarining gidrolizlanishi
1, 3, 5-triazin 10% suvli eritmada ammoniy formatga 10 daqiqada deyarli toʻliq 
gidrolizlanadi, 1, 2, 3-triazin xona haroratida gidrolizga chidamli, qizdirilganda esa 
mos keladigan 1qiymayda da gidrolizlanadi. 1, 2, 3-triazin birlamchi aminlar va natriy 
amid bilan reaksiyaga kirishib, mos ravishda N, N-almashtirilgan formamidinlar va 
natriy siyanamid hosil qiladi.
Reaksiyadan ajraluvchi guruh mavjud boʻlganda, nukleofil almashtirish sodir 
boʻladi. 1, 3, 5-triazinlarda esa galogenni nukleofil almashtirish reaktsiyalari, siyanurik 
xlorid - 2, 4, 6-trikloro-1, 3, 5-triazin mavjudligi, xlorning ketma-ket oʻzgarishi bilan 
bogʻliq holda katta ahamiyatiga qilad 
Shulardan eng yaxshi oʻrganilganlar turkum sim-triazinlar boʻlib, ularning 
birinchi vakillari 19-asrning birinchi yarmida olingan va tavsiflangan: masalan, Fridrix 
Voller siyanurik kislotani (1, 3, 5-trigidroksi-sim-triazin) piroliz orqali sintez qilgan. 
1829 yilda karbamid trzinlar qatorida sikldagi geteroatomlar sonining koʻpayishi bilan 
p-elektron zichligi pasayadi va bu omil natijasida triazinlar nukleofillar bilan oson 
reaksiyaga kirishadi va shunga mos ravishda triazinlarning elektrofil oʻrnini bosish 
reaktsiyalari bilan davom etishini isbotlab bergan 
Fizik-kimyoviy xususiyatlari 
Koʻpchilik triazinlar tabiatda erkin holatda uchmaydigan birikmalar boʻlib, suvda 
va organik erituvchilarda yomon eriydi, yorugʻlik, namlik, kislotalar, ishqorlar taʼsiriga 
chidamli. Simm-triazin tipidagi birikmalar hujayralardagi pirimidin asoslarini 
almashtirishga qodir va shuning uchun nuklein kislotalarning tuzilishini maʼlum 
darajada oʻzgartiradi
Sim-triazin hosilalari tizimli va kontaktli taʼsirga ega. Ularning taʼsirining 
selektivligi xlor oʻrnini bosuvchi birikmaning madaniy Havoda toksik boʻlmagan 
gidroksid oʻrnini bosuvchi birikmaga aylanishi bilan bogʻliq.
Oʻsimliklar triazinlarga chidamli boʻlib, bu oʻsimliklardagi fiziologik 
jarayonlarning farqlari bilan bogʻliq. Triazinlar taʼsirining selektivligi ularning 
harakati va soʻrilishining intensivligi bilan izohlanadi.
Triazin turkumi xususiyatlari:asosan havo taʼsirida boʻlganligi sababli, ulardan 
foydalanishda quyidagi omillar hisobga olinadi: adsorbsiya, gerbitsidning joylashishini 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
December 2021 / Volume 2 Issue 12
www.openscience.uz
71

---

va uning mumkin boʻlgan yoʻqotishlarini tavsiflovchi yuvish; preparatning yoʻqolishi 
yoki qoldiq faolligini koʻrsatadigan parchalanish.