E. I. Musaboyev, A. Q. Bayjanov Yuqumli kasalliklar epidemiologiya va parazitologiya Tibbiyot kollejlari uchun o ‘quv qo ‘llanma «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi»

Klinikasi. Kasallikning yashirin davri bir necha soatdan 5 kun­gacha (ko‘pincha 2—3 kun) davom etadi.

Kasallik odatda enterit belgilari bilan o‘tkir boshlanadi. Ich ketib (diareya), defekatsiya og‘riqsiz va tenezmsiz kechadi. Lekin har bir ich ketishdan keyin bemor kuchli darmonsizlik seza boshlaydi. Najas juda ko‘p bo‘lib, yaqin soatlarda o‘z xarakterini yo‘qotib, guruch qaynatmasini (shilliq aralash oqish tusli suyuqlik) eslatadi. Ba’zi hollarda najas shilliq va qon aralash bo‘lishi mumkin. Til quruq, qorin ichkariga tortilgan bo‘lib, ingichka ichak bo‘ylab quldirash kuzatiladi. Umumiy darmonsizlik tez rivojlanadi, bemorni chanqash bezovta qiladi. 2—3 kun ichida gastroenterit rivojlanadi. Sutkada 20 marta va undan ortiq ich ketishiga tez-tez va ko‘p miqdorli qusish qo‘shiladi. Qusuqda avvaliga ovqat qoldiqlari bo‘lsa, keyin suvday bo‘lib, o‘t suyuqligi aralash namoyon bo‘ladi, bu ham o‘z navbatida suvsizlanishning (tuzlar yo‘qotish bilan birga) yanada ko‘payishiga sabab bo‘ladi. O‘z vaqtida davo boshlanmasa yoki uning yetarli bo‘lmasligi bemor ahvolining og‘irlashishi va degidratatsiyaning ko‘pa- yishiga olib keladi. Yuz so‘lg‘in bo‘lib, shilliq qavatlar va teri yanada quruqlashadi. Teri tarangligi yo‘qolib, burmalari yozilmaydi (32-rasm).

Asidoz, to‘qimalar gipoksiyasi va boshqa o‘zgarishlar kuchayadi, natijada oyoq-qo‘llarning tonik, klonik va ara­lash qisqarishi kuzatiladi. Bemorning ahvoli og‘irlashadi, arterial bosimi pa- sayadi, yurak tonlari bo‘g‘iq holda bo‘- lib, nafas olish tezlashadi.