|
Geliogen nazariyasi.
Ushbu nazariya 1936 yilda chet el olim lari
tomonidan yaratilgan b o‘lib, uning asosiy mohiyati akseleratsiya hodisasi quyosh
nurining bevosita ta ’siri bilan vujudga keladi, degan g ‘oyadan iboratdir. Bu g ‘oya
tarafdorlarining fikricha, bolalar k o ‘p vaqt oftobda bo‘lishi natijasida ulam ing
o ‘sishida tezlashish, ya’ni akseleratsiya ro‘y beradi, chunki quyosh nuri
organizmni zarur elementlar, moddalar, oziqalar bilan ta ’minlaydi. A m m o hozirgi
davrda akseleratsiya hodisasi janubiy (quyosh nurlari serob) m am lakatlarda
shim oliy j o ‘g lrofiy kenglikka joylashgan mamlakatlarda ham bir tekis ro ‘y
bermoqda. Ikkinchi tomondan, s h ii a r muhitidagi qizlar va o ‘g ‘iI bolalar qishloq
bolalariga qaraganda tezroq voyaga yetishi ko‘rilmoqda, vaholanki, qishloq
148
odamlari quyosh nurida k o ‘proq toblanadilar. Demak, hozirgi davrda geliogen
nazariyasi ziddiyatlarga sabab bo‘lmoqda. Umuman oftobda toblanishni
akseleratsiya jarayonining muhim jihatlaridan biri deyish n oto'g'ridir.
G eteroziya n az ariy a si. 0 ‘n to‘qqizinchi asr oxiri yigirmanchi asr
boshlaridan buyon ijtimoiy hayotda, turmushda keskin o‘zgarishlar sodir boMgani
insonlar o ‘rtasidagi ijtimoiy, diniy, milliy, irqiy tafovutlam ing kam ayishiga olib
keldi. Turli m illat vakillarining aralash nikohga kira boshlagani bunga yorqin
misoldir. Diniy e ’tiqodlar, irqiy farqlar, etnik va milliy xususiyatlar, xarakter,
an’analar, urf-odatlar, marosimlar, rasm-rusum va hokazolar aralash nikohga
hech qanday to‘siq bo‘la olmadi. H ayot tarzi har xil m am lakatlam ing xalqlariga
xos xususiyatlar ham aralash nikohni to‘xtata olmadi. Aralash nikohga kirish
tobora kengaymoqda. M azkur nazariyaga muvofiq psixik dunyodagi qayta
qurishlar nasliy belgilar keskin o ‘zgarishiga sabab bo‘ldi, natijada farzandlaming
o ‘sishida kuchayish, jadallashish, akseleratsiya hodisasi vujudga keldi. Biroq
m azkur muam m oni ilmiy jihatdan atroflicha asoslab berish uchun yuqorida
ta ’kidlangan omillar yetarli emas. Shunga qaramay, geteroziya nazariyasi
biologik o ‘sishda jadallashish jarayonini vujudga keltirishda alohida ahamiyat
kasb etadi.
U rb a n iz atsiy a n azariy asi. Jamiyat rivojlanishi da shaharlam ing roli ortishi
bu nazariyaga asos qilib olingan. 0 ‘n to'qqizinchi asm ing o ‘rtalaridan boshlab,
qishloq aholisining shaharga ko‘chishi (voqelik tariqasida) avj oldi, ya’ni aholi
orasida migratsiya yoki urbanizatsiya hodisasi yuzaga keldi. Shaham ing turmush
tarzi, o ‘ziga xos xususiyatlari, axborot tarmoqlarining kengligi, madaniyat
darajasi, fan-texnika, transport, maishiy xizmat kabi omillar bolalam ing aqliy,
axloqiy, jin siy jihatdan ertaroq voyaga yetishi uchun zam r shart-sharoitlar yaratdi.
Q ishloq aholisi bilan shahar xalqining yashash muhiti va turmush sharoitining
yaqinlashishi akseleratsiya jarayoniga ijobiy ta ’sir etdi, lekin bu omilning o‘zi
akseleratsiyaning sababi bo* la olmaydi.
N u tritiv n az a riy a . Bu g ‘oyaning tub mohiyati shuki, o'sishdagi
jadallashish (akseleratsiya) odam lam ing ovqatlanishi yaxshilanishi, iste’mol
qilinayotgan ozuqalarda darmondorilar miqdorining ko‘payishi sababli vujudga
keladi. Ushbu g*oya nam oyandalarining fikricha, V-6, V-12 darmondorilari va
foliev kislotasini odam lar ko‘proq iste’mol qilishi mazkur holat namoyon
bo(lishining asosiy omili emish. Tabiiyki, inson o ‘sishining jadallashuvida
darm ondorilar m a’lum darajada ijobiy ta’sir etishi mumkin, lekin mazkur
om illam ing o*zi akseleratsiya uchun muhim va yagona negiz bo‘Ia olmaydi.
Shuniig uchun tibbiyot xodimlari gigienachilar,
biologlar,
fiziologlar,
psixologlam ing ayrim lari bu g ‘oyani qo‘llab-quwatlaydilar. Shuning uchun tahlil
qilinayotgan, sharhlanayotgan ilmiy nazariya akseleratsiya uchun m a’lum turtki
vazifasini o ‘taydi.
N u rlan ish n azariy asi. Bu nazariya namoyandalarining fikricha, yer yuzida
rentgen qurilm alarining ko‘payishi, atom, vodorod va neytron
bom balarining
portlashi natijasida insonda radioaktiv moddalar, radiatsiya nurlanishi
149
darajasining sezilarli darajada ortishiga olib keladi. Yer kurrasiga tarqalgan
zaryadlar bilan inson organizm ining nurlanishi o ‘sishni kuchaytiradi, ya’ni
akseleratsiya jarayoni yuzaga keladi. Shuning uchun bu nazariyaning
himoyachilari turli xususiyatga ega b o ‘Igan nurlam ing aniq dozasi organizm ga
ta ’sir etishi, tarqalishi yem irilishga sabab bo‘Imasa, insonning jism oniy o ‘sishi
jadallashishi uchun im koniyat
yaratar emish. M a’lumki, m e’yoridan ortiq
rentgen nuridan foydalanish ham organizm uchun zararlidir. A na shu m ulohazaga
asoslanib organizm ayrim qism larining rivojlanishi nurlar bilan bog‘liqdir, degan
xulosa chiqarish m umkin. Hatto, ayrim ilmiy m anbalarda payvandlash
apparatining yog‘dusi ham, chaqmoq nuri ham organizm ga ijobiy ta ’sir qilishi
aytiladi. Biroq
tom m a’nodagi akseleratsiya uchun m ana shu om illam ing o ‘zi
yetarli emas, albatta.
Download Do'stlaringiz bilan baham: |
