E. Egamberdiev

Bizning respublikamizda lizingni rivojlantirish yo’lidagi to’siqlarning eng 
asosiylari -
bu mashina va dastgohlar bilan ulgurji savdoni yo’qligi, ko’pgina ishlab 
chiqarish vositalari defetsitini saqlash, bu sohaga kadrlar tayrlash ishlarini hali etarli 
emasligi, lizing operatsiyalari bilan shug’ullanuvchi mutaxassislarni kommertsiya, 
yangi texnika va texnologiya, dastgohlarga texnik xizmat ko’rsatish ishlariga, mulkni 
sug’urta qilish, qonunchilikka bo’lgan talab va taklifni aniqlash sohasida chuqur 
bilimga ega emasligi va boshqalar. 

---

144
Lizing operatsiyasini amalga oshirishda, ma’lumki, ijaraga bergan tomon 
mulkini umumiy byudjet foydasiga konfiskatsiya qilish bilan bog’liq bo’lgan 
tavakkalchilik bordir. (Mulk lizingiga xizmat ishlarini ijrachi tomnidan qoniqarsiz 
borishi; ijarachiga foydali bo’lmagan shartlar bilan bozorda saqlab turilgan 
dastgohlarni sotish; mulkni egasiga uni o’z vaqtida qaytarmasdik. Lizing mulkini 
sug’urta qilish muhim ahamiyatga ega. Lizing operatsiyasini moliyalashtirishda firma 
(ijaraga beruvchi-bank) yoki ijarachi sug’urtalanishi (ximoyalanish) mumkin. Bunda 
shartnomaga qo’shimcha bandlar kiritiladi; sug’urtalashda jamiyat bilan alohida 
kelishuv yoki alohida kontrakt tuziladi. Mulkni sug’urtalash ijarachi hisobiga, yoki 
bankdagi lizing firmasi hisobiga amalga oshirilishi mumkin. 
Hozirgi vaqtda bank tizimi to’g’ridan-to’g’ri moliya lizingini amalga 
oshirishga yo’naltirilgan.
Bevosita lizing mexanizmi, boshqa hil operatsiyalarni 
to’lovlarini hisoblash bo’yicha metodik qo’llanmalar bilan taminlanmagan. 
Moliyalashtirish uchun zarur bo’lgan operativ, tezkor, tiklanadigan, sof, to’liq 
lizinglar bo’yicha tipik shartnomalar ishlab chiqilmagan. Shuningdek eksport va 
import lizinglar bo’yicha ham tipik (o’xshash) shartnomalarni tayyorlash lozim 
bo’ladi. Lizing firmalarini komission mukofatlash tartibini aniqlash instruktsiyasini 
ham qabul qilish uni takomillashtirib borish zarur deb hisoblaymiz.
Bizning iqtisodiyotimizda tadbirkorlikning lizing shakliga o’tish va uni 
rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish zarur edi. Bizda buning uchun barcha 
imkoniyatlar mavjud. Shularni hisobga olib 14 aprel 1999 yilda «Lizing to’g’risida» 
O’zbekiston Respublikasi Qonuni qabul qilindi. Bu qonun asosida lizingni amalga 
oshirishdagi barcha munosabatlar boshqariladi. 
O’zbekiston banklar assotsiatsiyasining infrastruktura segmenti hisoblangan 
universal lizing kompaniyasi keyinchalik iqtisodiyotning yanada yirik sohalari uchun 
zarur bo’lgan texnologik dasgohlar va texnikasiga bo’lgan talablarni qondira olishi 
mumkin. Masalan, neftni qayta ishlash, ximiya, paxta tozalash, trikotaj va tekstil 
ishlab chiqariy, fan yutuqlarini ko’p talab qiladigan tarmoqlar uchun. 

---

145