Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Децеребрацион ригидлик
Мушук ёки қуённинг мия стволи узунчоқ мия юқорисидан қирқилиб, қизил ядролар шу чизиқдан юқорида қолдирилса (бундай операция децеребрация деб аталади), гавда мускулларининг децеребрацион ригидлик деган махсус ҳолати вужудга келади (Ч. Шеррингтон). Бу ҳолат ёзувчи мускуллар тонусининг кескин даражада ортиши билан таърифланади. Ҳайвон қўлоёқларини расо узатиб, бошини орқасига қайиради, думи кўтарилиб туради (230расм). Ҳайвоннинг оёқларини бўғимларидан букмоқ учун анчагина куч сарфлаш керак бўлади. Оёқларни зўрлик билан букиш тўхтатилгач, улар яна ёзилади. Децеребрацион ригидлик ҳолатидаги ҳайвонни тикка турғазиб қўйиш мумкин. Гавда оғирлик марказининг проекцияси таянч текислигининг ўрта нуқтасидан ўтса, ҳайвон оёқларини чўзиб, қимирламай тикка тураверади.
Яқин вақтларгача децеребрацион ригидликнинг келиб чиқишини фақат қизил ядронинг зарарланишига ва ундан мускуллар тонусини идора этадиган орқа миянинг сегментар аппаратларига бошқарувчи таъсирот бормай қўйишига боғлашарди. Децеребрацион ригидликнинг келиб чиқишида қизил ядродан ташқари узунчоқ мия билан ўрта миянинг ретикуляр формацияси ҳам муҳим роль ўйнаши эндиликда кўрсатиб берилди. Қизил ядролар катта ярим шарлар пўстлоғидан, пўстлоқ остидаги ядролардан ва миячадан импульслар олиб туради. Улар экстракортикоспинал йўлнинг оралиқ станцияларидан бири бўлиб, орқа миянинг нейронларига руброспинал тракт орқали тузатувчи импульслар юбориб туради. Қизил ядролар мия стволининг ретикуляр формациясига кўп томонлама боғланган бўлиб, шу формация билан биргаликда мускуллар тонусини идора этади. Узунчоқ миянинг юқори қисмидаги ретикуляр формация билан қизил ядро ўртасидаги боғланишнинг бузилиши, афтидан, децеребрацион ригидликнинг келиб чиқишига асосий сабабдир. Узунчоқ мия ромбсимон чуқурчанинг пастки чегараси рўпарасидан қирқиб





Орасм. Мушукдаги децеребрацион ригидлиги

кўй илгач децеребрацион ригидлик йўқолади, бу эса децеребрацион ригидликда мия стволининг шу қисмидаги ретикуляр формация роль ўйнашини кўрсатади.

Децеребрациядан кейин мускуллар тонуси рефлекс йўл билан ортади. Буни шундан билиш мумкинки, кейинги оёқлардан бирини иннервацияловчи орқа илдизлар қирқиб қўйилгач, шу оёқ мускулларининг ригидлиги йўқолади.
Кейинги оёқ мускулларида ригидлик келиб чиқишида шу мускул проприорецепторларидан келувчи импульслар катта аҳамиятга эгадир. Бўйин мускулларининг проприорецепторларидан ва вестибулорецепторлардан марказий нерв системасига импульслар келиши натижасида олдинги оёқлар ригидлиги келиб чиқади. Шу рецепторлардан келувчи импульслар тоник рефлексларда айниқса муҳим роль ўйнаши қуйида кўрсатиб берилади.
Одамнинг ўрта мияси шикастланмасдан мия стволининг юқорироқдаги қисмлари ва пўстлоқ остидаги ядролар зарарланганда кўпинча ригидлик пайдо бўлади. Одам қўлининг ригидлиги мушук ёки итдаги каби ёзувчи мускуллар эмас, балки букувчи мускуллар тонусининг ошганлигида намоён бўлади.