Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Минерал тузлар алмашинуви
Организмда кальций, фосфор, калий, олтингугурт, натрий, хлор нисбатан кўп; магний, темир, йод нисбатан кам; кремний, фтор, мис, кобальт, марганец, бром, рух, мишьяк, алюминий жуда оз миқдорда бўлади.
Минерал бирикмалар ортиқча кириб турганда ҳар хил органларда запас бўлиб тўпланиши мумкин. Масалан, натрий хлорид кўпроқ истеъмол қилинганда тери ости клетчаткасидаги миқдори кескин даражада кўпайиши мумкин; натрий хлорид кам бўлган овқат истеъмол қилинганда ва очликда NаС1 запаслари сарфланади, натижада тери ости клетчаткаси ва бошқа органлардаги натрий хлорид камаяди. Тери ости клетчаткаси организмдаги натрий ва хлор депоси ҳисобланади. Бошқа элементлар ҳам ҳар хил органларда тўпланиши мумкин, масалан жигарда темир, суякларда кальций билан фосфор, мускулларда калий тўпланади. Организмга бу минерал элементлар етарли миқдорда кириб турмаса, органлардаги резервлари сарфланади. Масалан, очликда ёки кальций етарли ўзлаштирилмаганда суякларда кальций ва фосфор етишмай қолади. Худди шунга ўхшаш, ҳомиладорлик даврида бола организми кальцийга муҳтож бўлгани сабабли, она организмининг суякларидаги кальций сафарбар этилади.
Одам одатдагича аралаш овқатларни истеъмол қилиб турганда организми натрий хлорид (NаС1)дан бошқа минерал тузларни етарли миқдорда олиб туради. Овқат пиширган ёки тайёрлаган вақтда унга натрий хлорид (ош тузи) солиш зарур. Модомики шундай экан, овқатнинг минерал таркиби ҳақида алоҳида қайғиришнинг ҳожати йўқ.
Кўпгина минерал бирикмаларга муҳтож бўладиган ўсмир организмининг овқатига келганда аҳвол бошқача. Бола суяклари ва нерв тўқимасининг ўсиши учун овқат билан старли миқдорда кальций ва фосфор олиб туриши зарур. Бундан ташқари, бола организмида натрий, калий, магний, хлор ушланиб қолади. Гавда вазнининг 1 кг ортиши организмда 1 г натрий ушланиб қолишига боғлиқ.
Сут, тухум, гўшт, мева ва сабзавот ўсмир организмини минерал тузлар билан таъминлайдиган энг яхши манбалар ҳисобланади.
Минерал тузлар балансини ўрганиб, минерал моддалар алмашинуви ҳақида тўла маълумот олиш мумкин. Бунинг учун бирор элементнинг организмга овқат билан кирадиган ва сийдик, ахлат, тер билан чиқадиган миқдори аниқланади.
Сийдик билан асосан натрий, хлор, калий, фосфор ионлари; ахлат билан темир, кальций, магний ионлари чиқади (охирги икки элемент сийдик билан ҳам чиқарилади).
Теридаги минерал тузлар миқдорини ҳисоблаш қийинлигидан, қаттиқ терлаш вақтидаги минерал бирикмалар балансини аниқлаш кўпинча ноаниқ натижа беради.