Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

7 МОДДА ВА ЭНЕРГИЯ АЛМАШИНУВИ ОВҚАТЛАНИШ
Модда алмашинуви тирик организмнинг энг муҳим функцияси ва ҳаётнинг характерли белгиси эканлигини физиологик курсикинг бош қисмида кўриб чиққан эдик . Ҳамма ҳужайраларда доимо модда алмашинуви туфайли ҳужайра структуралар ва ҳужайрааро модда узлуксиз ҳосил бўлиб, емирилиб ва янгиланиб туради. Бунинг сабаби шуки, организмда доимо ҳар хил химиявий бирикмалар парчаланиб ва синтезланиб туради; бир хил моддалар иккинчи хил моддаларга айланади. Бунда энергия бир ҳолатдан иккинчи ҳолатга ўтади, химиявий бирикмалардаги потенциал энергия улар парчаланганда асосан иссиқ-лик, механик ва қисман электр энергияси каби кинетик энергия турларига айланади.
Организм сарфларини тўлдириш, гавда оғирлигини сақлаш ва ўсиш эҳтиёжларини қондириш учун организмга ташқи муҳитдан оқсил, ёғ, углеводлар, витаминлар, минерал тузлар ва сув кириб туриши лозим. Уларнинг миқдори ва сифати организмнинг ҳолатига ва унинг яшаш шароитига мос келиши керак. Бунга овқатланиш йўли билан эришилади; сўнгра организм ҳар хил моддалар парчаланиши натижасида ҳосил бўлувчи қолдиқ моддалардан тозаланиши лозим. Бунга чиқарув органларининг фаолияти туфайли эришилади.
Физиология курсида модда алмашинув процессларининг қандай бориши, яъни ҳужайраларда рўй берувчи химиявий ўзгаришлар тасвир этилмайди, чунки бу—биологик химиянинг вазифасидир. Физиологлар одатда организмдаги модда ва энергия сарфларини, унга қандай моддалар зарурлигини, сифат ва миқдор жиҳатдан бекамикўст овқатланиб организм сарфларини қандай қилиб тўлдириш кераклигини аниқлаш билан кифояланишади.
Кейинги баёнимизда биз оқсиллар, ёғлар, углеводлар. минерал тузлар алмашинувини, шунингдек витаминларнинг аҳамиятини алоҳида-алоҳида кўриб чиқамиз. Организмда бу моддаларнинг ҳаммаси бир вақтда ўзгаради, уларни бўлиб ташлаш бир бутун биологик процессни айрим қисмларга сунъий йўл билан ажратиш демакдир. Бироқ баённи осонлаштириш учун, шунингдек кўрсатилган моддаларнинг физиологик аҳамияти ҳар хил бўлгани учун бу моддаларни алоҳида-алоҳида ўрганиш зарур. Бундан ташқари, патология шароитида асосан оқсил, ёки ёг углевод, схуд миперал-сув алмашинуви бузилиши ва ўзгариши мумкинлигини айтиб ўтмоқ керак.