Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Сўрилишни текшириш учун изотопларни татбиқ этиш
Нормал физиологик шароитда организмда учрайдиган моддаларнинг, масалан, турли заҳарларнинг сўрилишини текшириш унча мураккаб эмас. Уларнинг таъсирини таърифлаб берувчи ҳодисалар пайдо бўлишига ёки уларнииг қонда мавжуд эканлигига қараб сўрилганини билиш мумкин. Организмда доим мавжуд бўладиган моддалар, масалан, аминокислоталар, глюкоза, ёғлар, натрий, калий, кальций тузлари, сув ва б., шунингек тез химиявий ўзгаришга учрайдиган ва қонда қисқа айланиб юрадиган моддаларнинг сўрилишини текшириш анча қийин. Сўрилиш проблемасини ўрганишда учрайдиган кўпчилик методик қийинчиликлар «белгили» бирикмаларни татбиқ этиш йўли билан бартараф қилинади. Даврий системадаги бирор элемент изотопи текшириладиган бирикма таркибига киритилганда организмдаги шунга ўхшаш бошқа элементлардан ажратиб турувчи белги бўлади. Изотоплар шу элементнинг одатда учрайдиган атомларига нисбатан бошқача атом оғирлиги билан таърифланади; баъзи изотоплар радиоактив бўлади. Уларни атом оғирлиги ёки радиоактивлигидаги фарқига қараб жуда аниқ методлар ёрдамида аниқлаш мумкин (радиоактив изотоплар нурланаётган электронлар ва ядро заррачаларига қараб счётчик ёрдамида аниқланади).
Таркибига бирор элемент изотоплари кнритилган бирикмалар сўрилиб, модда алмашинув процессида худди табиатда учрайдиган бирикмалар сингари қатнашади. Изотоплардан ҳар хил химиявий бирикмаларнинг «белгилари» сифатида фойдаланиб, меъда ёки ичакка киритилган моддаларнинг сўрилишини ва уларнинг организмдаги кейинги тақдирини кузатиш мумкин.
«Белгили» бирикмаларни татбиқ этиш сўрилнш проблемасинн чуқур ўрганишга имкон берди ва модда алмашинуви процессларини ўрганишда бебаҳо хизмат кўрсатди.
Меъда ва ингичка ичакда сўрилиш
Сўрилиш анча секин боради, шунинг учун у парчаланган овқат моддалари тегиб турадиган шиллиқ парда юзаси етарлича катта бўлгандагина юзага чиқади.
Меъдада сўрилиш жуда оз бўлади. Бу ерда минерал тузлар, моносахаридлар, алкоголь ва сув жуда секин сўрилади.
Ун икки бармоқ ичак бўшлиғида сўриладиган моддалар миқдори ҳам унча кўп эмас. Е. С Лондон тажрибаларининг кўрсатишича, бу тажрибаларда ингичка ичакнинг ҳаммаси ўн икки бармоқ ичак пастидан олиб ташланган ҳайвон тез ҳалок бўлади, чунки бунда ичакдан қонга овқат моддалари ўтмайди.
Ҳайвон устидаги экспериментда ичак қовузлоғининг шиллиқ пардаси шикастлантирилса ёки натрий фторид билан заҳарланса ва шундай йўл билан ичак эпителийсининг ҳаёт қобилияти бузилса, қовузлоқда сўрилиш кескин даражада бузилади. Бундай тажрибалар сўрилиш процесси шиллиқ парда эпителийсининг нормал физиологик функциясига боғлиқ эканлиғини кўрсатди.