Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Устунчалар баландлиги шартли рефлекс миқдорига мос келади.
Эксперимент шароити ёки экспериментаторнинг ўзига алоқадор турли-туман таъсирловчилар шундай кўчирувчи омиллар (переключателлар) бўла олиши тажрибалардан маълум. Переключателлар қандай бўлмасин рўй-рост эффектни юзага чиқармайди, улар мия пўстлоғининг ҳолатини фақат специфик равишда ўзгартиради: баъзи вақтинча алоқаларни тормозлайди ва бошқа вақтинча алоқаларнинг қўзғалувчанлигини оширади. Тадқиқотнинг турли шароитида бир таъсирловчининг ўзи (масалан, гудок товуши) гоҳ шартли сигнал бўлиб, гоҳ тормозловчи сигнал бўлиб таъсир этиши мумкин. Мия пўстлоғи бир фаолиятдан иккинчи фаолиятга кўча олгани учун организм муттасил ўзгарувчи ташқи муҳитга мукаммалроқ мослашади.
Одамнинг олий нерр фаолиятида мия пўстлоғининг бир фаолиятдан иккинчи фаолиятга кўчиши айниқса катта аҳамиятга эгадир. Одам уйида, ишхонасида, меҳмондорчиликда, театрда, йўлда ва бошқа жойларда эканлигига қараб, бир хил таъсирловчиларга (бир сўзнинг ўзига, бир нарсанинг ўзига) турлича реакция кўрсатиш мисоллари кундалик ҳаётда сон-саноқсиз.
Катта ярим шарлар пўстлоғида қўзғалиш ва тормозланишнинг ўзаро муносабатлари
Қўзғалиш ва тормозланиш иррадиацияси ҳам концентрацияси.
Шартли рефлекс ҳосил қилишда кузатиладиган шартли рефлекс генерализациясини И. П. Павлов шундай изоҳлаган эди: шартли сигнал ҳар тал таъсир этганда қўзғалиш мия пўстлоғининг бевосита таъсирланадиган ҳужайраларидан қўшни ҳужайраларга ёйилиб (иррадиация), уларни вужудга келаётган вақтинча алоқага тортади.
Мия пўстлоғининг сенсор зоналарида, айниқса ассоциатив зоналарида кўпгина нерв йўллари (горизонтал толалар) борлигини, ёнма-ён ётган нерв ҳужайралари шу горизонтал толалар орқали боғланишини ҳозирги замондаги гистологик ва электрофизиологик тадқиқотлар кўрсатиб берди.
Бироқ қўзғалиш мия пўстлоғининг бир қисмидан иккинчи қисмига ўтганда, яъни қўзғалиш иррадиациясида боя айтилган горизонтал йўллар билан бир қаторда вертикал йўллар: пўстлоқ—пўстлоқ ости—пўстлоқ йўллари, айниқса мия стволининг ретикуляр формацияси орқали ўтувчи йўллар ҳам муҳим роль ўйнаса керак. Масалан, мия пўстлоғининг бир қисмига стрихнин эритмаси билан ҳўлланган қоғоз қўйиб, юзага чиқарилган нерв импульсларининг разрядлари иккала ярим шар пўстлоғини бирлаштирувчи қадоқсимон тана қирқиб қўйилганига қарамай, қарама-қарши ярим шарга ҳам тарқалади. Фармакологик модда — аминазин (хлорпромазин) ретикуляр формация функцияларини сусайтирганда импульслар бир ярим шардан иккинчи ярим шарга ўтмай қўяди.
Таъсирловчиларни дифференциаллаш процессида ички тормозланиш қўзғалиш иррадиациясини чеклаб, нейронларнинг. муайян группаларида қўзғалиш концентрациясига ёрдам беради.
И . П. Павлов шартли рефлексларга тормозловчи сигналларнинг таъсирини текшириб, қўзғалишгина эмас, тормозланиш ҳам иррадиацияга ва концентрацияга қодир, деган хулогага келди.