Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Глюкагон. Меъда ости безининг иккинчи гормони — глюкагон — Лангерганс оролчаларининг альфа-ҳужайраларидан чиқади ва молекуляр оғирлиги камроқ (қарийб 3500) бўлган полипептид ҳисобланади. Бу гормоннинг тузилиши химиявий тадқиқотларда аниқланган. Глюкагон ҳужайра ичидаги инактив фосфорилазани (гликогеннинг глюкозагача парчаланишида қатнашадиган ферментни) актив ҳрлатига ўтказади ва шу туфайли қондаги глюкозани кескин даражада кўпайтиради. Глюкагон қондаги шакар миқдорини камайтирадиган инсулинга шу жиҳатдан антагонист ҳисобланади. Аммо глюкагон қонда тез парчалангани учун беморларни даволаш мақсадида кам қўлланилади.
Липокаин. Липокаин полипептид бўлиб, безнинг чиқарув йўллари эпителийсида ҳосил бўлса керак. Химиявий тузилиши аниқланган. Ҳазм ширасидаги ферментляр липокаинни емирмайди, шунинг учун у ичилганда ҳам организмга таъсир қилаолади. Липокаин фосфатидлар (лецитин) ҳосил бўлишини ва жигарда ёғ кислоталарининг оксидланишини кучайтиради, яъни ёғларнинг утилизациясига ёрдам беради. У меъда ости бези олиб ташланган итларда жигарнинг ёғ дегенсрациясига йўл қўймайди (бундай ҳайвонларда углеводлар алмашинувини бошқариш учун терисининг остига систематик равишда инсулин юбориб турилади).
Ваготонин. Ваготонин оқсил модда бўлиб, химиявий тузилиши ҳозирча аниқланмаган. Ваготонин организмга юборилса, адашган нервлар ядроларининг тонусини кучайтириб, парасимпатик нерв системасининг активлигини оширади. Бундаи ташқари, ваготонин қон яратиш процессларини, жумладан эритроцитларнинг ҳосил бўлишинн кучайтиради.
Центропнеин. Цептропнеин ҳам оқсил модда бўлиб, таркиби апиқланмаган. У нафас марказини қўзғатади ва бронхларни кенгайтиради. Бронхиал астмада бронх мускуллари тортишиб қисқаради (спазм), шунда организмга центропнеин юборилса, беморларнииг аҳволи яхшиланади.
Бундан ташқари, центропнеин гемоглобиннинг кислород бириктириш қобилиятини оширади ва кислород ташилишини (транспорт) яхшилайди. Шунинг учун центропнеин организмнинг кислород етишмаслигига чидамини бир қадар оширади.