Е. Б. Бабский, А. А. Зубков, Г. И. Косицкий, Б. И. Ходоров

Оқсиллар алмашинувининг бошқарилиши
Оралиқ миянинг гипоталамус соҳасида оқсил алмашинувини бошқарувчи махсус марказ мавжуд, деган маълумотлар бор. Гипоталамуснинг айрим ядролари экспсриментда шикастлантирилса, сийдик билан азот чиқиши кескин даражада ортади, бу эса оқсил парчаланишининг анча кучайганлигини кўрсатади; бундай ҳайвон зўр бериб боқилганда озиб-тўзиб ўлаверади.
Нерв системаси тўқималарда оқсил алмашинувига қуйидагича таъсир этса керак. Нерв системаси ички секреция безларида гормонлар ишланишига ва уларнинг қонга ўтишига, жумладан қалқонсимон без гормонлари — тироксин билан трийодтирониннинг ҳосил бўлишига ва қонга тушишига таъсир этади, шу туфайли тўқималарда оқсил алмашинуви ўзгаради. Қалқонсимон без гормонларидан ташқари, оқсил алмашинувига гипофизнинг олдинги бўлагидан ишланиб чиқадигаи соматотроп гормон ҳам анчагина таъсир кўрсатади.
ЛИПИДЛАР АЛМАШИНУВИ
Липидлар — ёғлар, фосфатидлар ва стеринларнинг организмдаги физиологик аҳамияти шундан иборатки, ҳужайра структураларининг таркибига киради ва янгидан ҳужайралар ҳосил бўлиши учун зарур бўлади (липидларнинг пластик аҳамияти), шунингдек улардан бой энергия манбаи сифатида фойдаланилади (липидларнинг энергетик аҳамияти).
Ёғлар алмашинуви
Ҳайвонлар организмидаги ёғлар олеин, пальмитин, стеарин ва баъзи олий еғ кислоталарининг триглицеридларидан иборат.
Организмдаги ёғларнинг асосий қисми ёғ тўқимасида бўлади. Ҳужайра структураларининг таркибида ҳам озгина ёғ бор. Ҳужайра мембранаси, протоплазмаси ва ядросининг структурасига кирувчи ёғларни бевосита гистологик препаратларда кўпинча топиб бўлмайди. Бунинг аксича, ҳужайрада киритмалар шаклида бўладиган ёғни микроскопик ва микрохимиявий текширишларда топиш осон. Ҳужайралардаги ёғ томчилари энергетик эҳтиёжлар учун сарфланадиган запас ёғ бўлиб хизмат қилади. Еғ тўқимасида запас ёғ ҳаммадан кўпроқ, бу тўқима эса айниқса тери ости клетчаткасида, баъзи бир ички органлар атрофида, масалан, буйрак атрофида (буйрак атрофидаги клетчаткада), шунингдек баъзи бир органларда, масалан жигар ва мускулларда кўп бўлади.
Одам организмидаги ёғларнинг умумий миқдори кенг миқёсда ўзгариб туради ва ўрта ҳисоб билан гавда оғирлигининг 10—20% ини ташкил этади, патологик семириш ҳолатларида эса 50% гача етиши мумкин.
Запас ёғ миқдори овқатланиш характерига, овқат миқдорига, конституционал хусусиятларга, жинсга, ёшга ва шу кабиларга боғлиқ, протоплазмадаги ёғ миқдори эса барқарор ва доимийдир.