Дядя Горгудун мязар йери щаггында

Key words: "Dede Korkut", Beyrek, epos, oral repertoire, Bugaj, tale, people, song
Asif Hacıyev (Şirvanelli)
AMEA Folklor İnstitutu
“Dədə Qorqud” şöbəsinin aparıcı elmi işçisi
e-mail: [e-mail]
“DƏDƏ QORQUD KİTABI”NDA İŞLƏNMİŞ BƏZİ ŞƏXS ADLARININ
ETİMOLOGİYASI HAQQINDA
Özət
“Dədə Qorqud kitabı” qədim türk dünyasını hərtərəfli öyrən­mək baxımından əvəzsiz mənbə rolunu oynayan elə bir monumental əsərdir ki, öz dəyərini bütün zamanlar üçün əbədi saxlayacaqdır. Qalın Oğuz dövlətinin, onun adlı-sanlı igidlərinin şərəfinə düzülüb qoşulmuş bu boylar toplusu gələcək nəsli torpaq, yurd sevgisi ilə yaşayıb yadelli işğalçılarla amansız mübarizəyə səsləyir, onlarda döyüşkənlik əz­mi, ata-anaya hörmət, ərə sədaqət, qadına sevgi, yoldaşa qayğı kimi ülvi hisslər oyadır. Oğuz kişisi, oğuz qadını üçün şərəf sayılan məsələlərdən biri də onun adıdır. Oğuz zamanında ad təsadüfi verilməyir. O, bu adı daşıyan şəxsin mahiyyətini bütövlükdə ifadə edir. Bu mənada abidənin dilində işlənimiş bəzi şəxs ad­la­rının əslinə uyğun açıqlanmadığı müşahidə olunmaqdadır. Məqalədə qorqudşünaslığın müasir duru­mun­dan çıxış edilərək bəzi şəxs adlarının etimoloji açımı üzərində dayanılmışdır.
Açar sözlər: Dədə Qorqud, epos, şəxs adları, etimoloji açım, Qara Günə, Burla xatun, Dəmür güç, Qıyan güc, Bamsı Beyrək, Banı Çiçək, Qan Turalı
Giriş. Tarixi minillikləri aşan oğuz etnosunun yaranışından süqutuna qədərki yaşam dünyasını əks etdirən “Dədə Qorqud” eposu araşdırıldıqca ilk baxışda sadə, aydın görünən bir çox məsələlərin hələ dəqiq öyrənilmədiyi üzə çıxır. Bu baxımdan bədii mətnin sətir-sətir yenidən təhlil edilməsi gös­tərir ki, abidənin lüğət ehtiyatı düşünüldüyündən də qədim olub, daha əski çağlarla bağlı sözləri özündə yaşatmaqdadır. Belə sözlərin bir qrupu şəxs adlarında daşlaşmış şəkildə öz ilkin mənasını qoruyub saxlayır. Qorqudşünaslıqda fikir ayrılığı ilə müşahidə edilən antroponimlərdən bir neçəsinin etimoloji açımı üzərində dayanmaqla həmin adların qəhrəmanın xarakterinə, cəmiyyətdə tutduğu mövqeyinə və göstərdiyi hünərinə uyğun verildiyini bir daha təsdiq etmək istərdik.

1.