Дядя Горгудун мязар йери щаггында

Fikret Turkmen, Ferah Turker
MUALLIM RIFAT FROM KILIS AND THE BOOK “DEDE GORGUD”
Summary
In the article it is said about the life and activity of Muallim Rifat from Kilis and some periods of the publication preparations of the book “Dede Gorgud” for the first time in Turkey in 1916.
Key words: “The Book of Dede Gorgud”, Muallim Rifat from Kilis, Turkey, Gorgud-study
Фикрет Туркмен, Ферах Тюркер
УЧИТЕЛЬ ИЗ КИЛИСА РИФАТ И “КНИГА МОЕГО ДЕДА КОРКУТА”
Резюме
В статье рассказывается о жизни и творчестве учителя из Килиса Рифата и о некоторых нюан­сах его подготовки к печати эпоса «Книга моего деда Коркута» в 1916-ом году – впервые в Турции.
Ключевые слова: «Книга моего деда Коркута», учитель из Килиса Рифат, Турция, кор­куто­ведение
Füzuli Bayat
Filologiya üzrə elmlər doktoru
AMEA Folklor İnstitutu, Bakı
e-mail: [e-mail]
OĞUZ CƏMİYYƏTİNDƏ FƏRQLİLİK VƏ ÇOXÇEŞİDLİLİK DÜŞÜNCƏSİNİN ROLU
Özət
Sosial antropologiyanın və mədəniyyət tarixinin əsas modernist və postmodernist düçüncə kriteri­ya­larından biri də hər bir dövlətin, xalqın, etnik qrupun qurulmasında fərqlilik və çoxçeşidlilik kimi anla­yış­ların etnik və mədəni kimliyin formalaşmasındakı roludur. Dədə Qor­­qud oğuznamələrində milli kim­liyin şəkillənməsində başqa psixo­loji amillərlə bərabər fərqlilik və çoxçeşidlilik kimi etnik psixo­logiya da əsas göstəricidir. Oğuzlar bir el kimi dəyərlərini, adətlərini, törələrini, yaşayışlarını məhz baş­­qa xalq­lar­dan fərqli olmaları üzərində formalaşdırırlar. Bu, başqa xalq və ya özgələşmiş xalq Dədə Qorqud das­tan­larında oğuzlara düşmən olan, hər fürsətdə Oğuz elinə basqın edən, Oğuz igid­lə­rini, qızlarını, gəlin­lərini əsir götürən kafir ümumiləşmiş adı altında təqdim olunan qonşu etnoslardır. Oğuz­­­ların bu kimlik savaşında ozanın oğuzların yanında olması, onların hərəkət və davranışlarını, əx­laq və normalarını, bir söz­lə sosial həyatlarını təqdir etməsi qanunauyğun haldır. Ozan bir oğuz şa­i­ri, söyləyicisi kimi bütün ha­di­sələrə, əxlaqi məsələlərə, yaşayış normalarına oğuz etnopsixolo­giya­sın­dan baxır. “Dədə Qorqud kita­bı” üç boy istisna olmaqla başdan sona qədər ozanın müsəlman oğuz dün­ya­sını kafirlərlə qarşılaşdırması, dəyərləri müqayisə etməsi üzərində qurulmuşdur. Hətta axırıncı boyda oğuzların iç savaşı da bir tərəfin oğuz normasını pozması, oğuz davranışına tərs düşən hərəkəti üzündəndir. Ozanın yaddaşına ol zamanın oğuz ərənlərinin bizimki – özgə ikili qarşıdur­ma­sın­da fərq­li­lik və çoxçeşidlilik düşüncəsi hakimdir.
Məruzədə “Dədə Qorqud kitabı”nda etnik kimliyin özəllikləri postmodernist çağın ədəbi, fəlsəfi və sosioloji kriteriyaları baxımından araşdırılmışdır.