|
1. Arxitektor kasbi
Arxitektor kasbi qadimgi narsalardan biridir. Qadimgi Sharq mamlakatlarida u eng sharafli va faqat zodagonlar uchun mavjud bo'lgan. Qadimgi Misrda me'mor o'z bilimlarini ulamolar maktablarida olgan va odatda u o'z mahoratini oilada o'rgangan: ko'nikmalar va texnikalar avloddan-avlodga o'tib kelgan. Qadimgi Yunonistonda (miloddan avvalgi V-II asrlarda) me'morlar tajribali hunarmandlar rahbarligida kichik xususiy maktablarda o'qitilgan. Miloddan avvalgi so'nggi asrlarda arxitektura ta'limining mazmuni haqida e. Rim me'morining klassik asari bilan baholanishi mumkin Vitruviya "Arxitektura bo'yicha o'nta kitob" (mil. Av. 1-asrning ikkinchi yarmi). Arxitektura ta'limi nafaqat qurilish materiallari, qurilish biznesi, qurilish tuzilmalari sohasidagi bilimlarni, balki geometriya, astronomiya, tarix, falsafa va hokazolarni o'z ichiga oladi. Rim imperiyasida qurilish rivojlanishi bilan arxitektorlarni tayyorlash uchun maxsus arxitektura maktablari yaratila boshlandi. Rim imperiyasida me'moriy ta'lim tajribasi Vizantiya va Yaqin Sharqning boshqa mamlakatlari tomonidan qabul qilingan, bu erda yangi turdagi diniy binolarni qurishda yangi vazifalar hal qilinar edi. O'rta asrlarda me'morlarni o'qitish monastirlarda to'plana boshladi va G'arbiy Evropa shaharlarida arxitektorlar gildiya ustaxonalarida o'qitildi, bu erda kasblarning uzluksizligi saqlanib qoldi. Italiyada va qo'shni Evropa mamlakatlarida Uyg'onish davrida me'moriy ta'limning gildiya tizimi yangi sifatli rivojlandi. Italiyaning etakchi san'at nazariyotchisi Alberti "Arxitektura bo'yicha o'nta kitob" da arxitektorni rassom va muhandisni birlashtirgan universal usta va olim sifatida tavsiflaydi. Dastgoh ustaxonalarida bo'lajak me'mor ma'lum bir usta o'qishga yuborilgan, uning rahbarligi ostida me'moriy san'at, mumtoz yodgorliklar deb nomlangan narsalarni o'rgangan. buyurtmalar, qurilish materiallari, ularni qayta ishlash usullarini, matematik va boshqa fanlar bo'yicha bilimlarni o'zlashtirgan. Uyg'onish davrining ko'plab ko'zga ko'ringan me'morlari - Brunelleschi, Bramante, Mikelanjelo va boshqalar usta bilan shogird orttirishdan so'ng o'zlarining me'moriy bilimlarini yaxshiladilar, qazishmalarda ishtirok etdilar va qadimiy obidalarni o'rgandilar.
17-18 asrlarda. Italiyada, Frantsiyada va undan keyin Evropaning boshqa bir qator davlatlarida tasviriy san'at akademiyalari ochilib, ularda rassomlar va haykaltaroshlar bilan birga me'morlar tayyorlandi (1671 yilda Frantsiyada maxsus Qirollik Arxitektura akademiyasi tashkil etildi). O'quv seminarlarida bo'lajak arxitektorlar har biri o'zining me'morchilik ustasidan amaliy mashg'ulot o'tashdi. Akademiyalarda arxitektura bo'yicha universal kurslar ishlab chiqilgan va nashr etilgan, ular o'z davrlarida ilmiy ahamiyatga ega edi.
XIX asr o'rtalarida. Frantsiya, Germaniya, Rossiya va boshqa bir qator mamlakatlarda paydo bo'ldi. muhandislik va qurilishni o'z ichiga olgan yuqori texnik maktablar, xususan, arxitektura yo'nalishidagi muhandislar tayyorlashni boshlaganlar. Bu me'mor kasbini ikkiga ajratdi - me'mor-rassom - monumental binolarni qurish uchun va muhandis-me'mor yoki qurilish muhandisi - utilitar binolarni qurish uchun. Arxitektura maktabining bir qator G'arbiy mamlakatlarda (masalan, Avstriya, Frantsiya, Germaniya, Shveytsariya) badiiy va texnikaga bo'linishi bugungi kunda saqlanib qolmoqda. San'at maktablarini bitirgan me'morlar, ba'zida 8-10 yilgacha bo'lgan arxitektura ta'limi muddatini uzaytiruvchi quruvchi huquqini olish uchun davlat texnik imtihonlarini topshirishlari shart.
Rossiyada me'moriy ta'limning kelib chiqishi qadimgi rus davlatining shakllanishiga (10-asr) to'g'ri keladi. Qadimgi davrlarda quruvchilarning artellari amalda me'morchilik ustalarini o'qitgan. 16-17 asrlarda. Moskvada tosh ishlari bo'yicha Tartib bo'yicha davlat nazorati ostida tosh hunarmandlar uchun o'quv mashg'ulotlari tashkil etildi. Pyotr I yosh me'morlarni Gollandiya va G'arbning boshqa mamlakatlariga o'qish uchun yubordi. Evropa va Badiiy akademiyaning asosini yaratdi. 1749 yilda Moskvada bir nechta xususiy kasb-hunar maktablari, "me'moriy jamoalar" atoqli me'mor jamoasiga birlashdi D.V. Uxtomskiy. 1757 yilda Sankt-Peterburgda Uch Noyob san'at akademiyasi tashkil etildi, u 1764 yilda Badiiy akademiyaga aylantirildi va unga rahbarlik qildi. A.F. Kokorinov, akademiyaning devorlaridan paydo bo'lgan taniqli rus me'morlari. Uxtomskiyning shogirdi M.F. Kazakov 18-asr oxirida asos solingan. Moskvadagi Kreml tuzilishi ekspeditsiyasida me'moriy maktab. 1866 yildan - Rassomlik va haykaltaroshlik maktabi (1846 yilda Moskvada tashkil etilgan) me'mor sifatida o'qishni boshladi va Rassomlik, haykaltaroshlik va arxitektura maktabi deb nomlandi (1918 yilgacha mavjud edi). XIX asr o'rtalarida. Sankt-Peterburgda qurilish mutaxassislari, shu qatorda arxitektorlarni tayyorlash uchun quruvchilar muhandislari instituti ochildi (texnik fanlar ularning o'qitilishida ustun bo'lgan). falsafiy kasb-hunar muhandisi
Buyuk Oktyabr Sotsialistik inqilobidan keyin arxitektura ta'limi tizimi kelajakdagi me'morning badiiy va texnikaviy ta'limini uyg'unlashtirish printsipiga asoslandi. V.I. tomonidan imzolangan RSFSR Xalq Komissarlari Kengashining qarori bilan. Lenin (1920 yil 19-noyabr) Moskvada sobiq rassomchilik, haykaltaroshlik va arxitektura maktabi, Vxutemalar, shu qatorda arxitektura maktablari asosida tashkil etilgan. 1926-27 yillarda Vxutemalar Oliy badiiy-texnik institutiga aylantirildi (Vxuteyn), u erda arxitektura fakultetida turli xil qurilish, shaharsozlik va dekorativ-fazoviy arxitektura ixtisosligi joriy etildi. 1930 yilda Vxuteinning arxitektura fakulteti va 1916 yilda Moskva oliy texnik maktabida tashkil etilgan o'sha fakultet asosida Oliy arxitektura va qurilish instituti tashkil etildi, 1933 yildan - Moskva arxitektura instituti, mamlakatda arxitektura ta'limi markaziga aylandi.
Sovet hokimiyati yillarida turli profilli universitetlar - muhandislik va qurilish, san'at, politexnika bo'yicha arxitektura fakultetlari va kafedralari tarmog'i yaratildi. SSSRda 1968 yilda 40 ga yaqin bunday fakultet va bo'limlar, shu jumladan Leningrad, Sverdlovsk, Novosibirsk, Rostov-Donu, Kiev, Lvov, Xarkov, Minsk, Tallinn, Riga, Kaunas, Vilnyus, Tbilisi, Yerevan, Baku, Toshkent, Samarqand, Olmaota va boshqalar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
