Dunyo tillari tizimida o‘zbek tilining tutgan o‘rni hozirgi kunda yer yuzida o‘n milliarddan ko‘proq

cherik — askar, qo‘shin huvaydo — ayon, ravshan

ev — uy kilk — qamish qalam

qopungda — eshigingda pesha — kasb, hunar

ulus — el, xalq bilmon — bilmayman

butradi — tarqaldi, ketdi behbud — sog‘lomlik
IV.HOZIRGI O`ZBEK ADABIY TILI

Bu bosqich XX asrdan keyin shakllangan bo`lib haligacha davom etmoqda. Biz endi tilshunoslik doirasida o`rganayotgan barcha hodisalar hozirgi o`zbek adabiy tili nuqtayi nazaridan o`rganiladi.

FONETIKA
Fonetika so’zi “fone” – “tovush” degan ma’noni bildirib, bu bo’limda tilning tovush tomoni o’rganiladi.

Biz gapirganimizda tovushlarni talaffuz qilamiz. Inson talaffuz qiladigan tovushlar nutq tovushlari deyiladi.

Hali voqelanmagan imkoniyat tarzidagi, ma’lum jamiyat a’zo­lari uchun barobar xizmat qiluvchi ijtimoiy-ruhiy aloqa vositasi — til, shu tilning muayyan shaxs nutqiy faoliyatida bevosita namoyon bo‘lishi, voqelanishi — nutqdir.

Nutq jarayonida real talaffuz qilingan, qulog‘imiz bilan eshitgan eng kichik va boshqa mayda bo‘lakka bo‘linmaydigan nutq parchasi tovush sanaladi.

Fonema - bevosita kuzatishda bir nechta tovushlar orqali talaffuz qilinuv­chi so‘z va uning ma’noli birliklarini shakllantirish va farqlash vazi­fasini bajarishga xoslangan, ketma-ketlik jihatdan boshqa may­da bo‘­lakka bo‘linmaydigan eng kichik til birligi.

Tilning fonologik (fonetik) sathining birligi fonema bo‘lsa, fonemaning real talaffuz qilingan, quloq bilan eshitilgan ko‘rinishi fon (allofon) yoki tovush hisoblanadi.

Tovushlar tabiiy va inson tovushlariga bo‘linadi. Tabiatdagi insondan tashqarida paydo bo‘lgan barcha tovushlar tabiiy tovushlar sanaladi.

Tabiiy tovushlardan inson tovushlarining farqi shundaki, u inson nutq a’zolari harakati yordamida ma’lum maqsadda ketma-ket talaf­fuz qilinadi. Bu esa har qanday nutq tovushining uch tomoni mavjud ekanligidan dalolat beradi.