Dunyo okeani” mavzusidagi dars ishlanmasi Mavzu: Dunyo okeani ta’limiy maqsad

CHEKKA DENGIZ

ICHKI DENGIZ

Qoltiqlar.

Okean, dengiz va ko’llarda qo’ltiqlar ham bo’ladi.

Qo’ltiq deb okean, dengiz va ko’llarning quruqlik ichkarisiga kirib borgan kichik va sayoz qismlariga aytiladi.

Masalan, Fin qo’ltig’i, Fors qo’ltig’i, Bengaliya qo’ltig’i va boshqalar…

Bo’gizlar.

Okean, dengiz, ko’l va daryolarning ikkita katta qismini tutashtirib turadigan suvli tor yo’lakka bo’g’iz deyiladi.

Masalan, Gibraltar bo’g’izi Atlantika okeanini O’rta dengiz bilan tutashtirgan.

Okean tagi relyefi.

Okeanlar tagi ham xuddi quruqlikdagi kabi notekis.

Quruqlikning suv tagidagi davomi materik sayozligi, yoki shelf deyiladi.

Uning chuqurligi 200 metrdan oshmaydi.

Materik sayozliklari foydali qazilmalarga, ayniqsa, neft va gazga boy.

200 metrdan 2500 metr chuqurlikkacha bo’lgan joylar materik yonbag’ri deyiladi.

Okean tagida keng tekisliklar, tog’lar, juda chuqur botiqlar mavjud.

Suv osti tog’ tog’ tizmalari minglab kilometrga cho’zilgan.

Dengizlar va okeanlar xaritalarda havorang bilan ko’rsatiladi. Ular qanchalik chuqur bo’lsa, havorang shunchalik to’q qilib beriladi va chuqurlik shkalasida necha metr ekanligi ko’rsatib qoyiladi.

Dengiz va okeanlarning chuqurligi exolot deb ataladigan asbob bilan o’lchanadi.

Yechish:

1500 x 6 = 9000 m.

Signal yo’lni ikki marta bosib o’tganligi uchun hosil bo’lgan ko’paytmani 2 ga bo’lamiz:

9000 : 2 = 4500 m.

Javob: Dengizning chuqurligi 4500 metr ekan.

Exolot asbobi yordamida kemadan dengiz tubiga yuborilgan signal 6 soniyada kemaga qaytib keldi. Dengizning chuqurligini toping. Tovushning suvdagi tezligi 1500 m/s ekanligini unutmang.