Dunyo kartalarini tuzishda ishlatiladigan to’g’ri burchakli

2. Sifatli rang usuli. Sifatli rang usuli deb tasvirlanayotgan veqea va hodisalarning sifat hususiyatlarini rang yoki shtriklar yordami bilan ko’rsatilishiga aytiladi. Sifatli rang usulida tasvirlanadigan voqea va hodisalar biror belgisi asosida klassifikatsiya qilinib va rayonlashtirib, har bir rayon miqdor ko’rsatkichlarisiz har xil ranglarda beriladi. Masalan: tuproqlar, o’simliklar va geomorfologik kartalar shular jumlasidandir. Ba’zan bir xil tartibda bir necha xil
turlar uchraganda ularni bir – biridan ajratish uchun indekslar, xarflar va raqamlar ham berilishi mumkin. Sifatli rang
usuli tabiiy kartalarda ham (landshaft, tuproq, agroiqlim kartalari), siyosiy – ma’muriy kartalarda ham qo’llanilishi mumkin. Daryolarning to’yinishiga qarab qilingan gidrografik rayonlashtirishda, daryolar qor bilan to’yinadigan yomg’ir suvlar bilan, yer osti suvlari bilan to’yinadigan daryolar deb 3 xilda ajratilgan bo’lsa, ular 3 xil rangda tasvir-
lanadi.
Bir necha xususiyatlari xisobga olinib, ajratilgan kompleks rayonlar ham sifatli rang usuli bilan tasvirlanadi. Masa-
lan: geografik atlasdagi O’rta Osiyo respublikalarining iqtisodiy kartasida ranglari sifatli rang usulida, ayrim o’simlik
larning tarqalishi esa areallar usulida berilgan. Gematik kartalarda sifatli rang usuli bilan bir yo’la 2 xil mazmun beri-
lishi ham mumkin. Masalan: tuproqlar kartasida rang bilan tuproq tiplari tasvirlansa, iyrik yoki indekslar bilan tuproq-
ning mexanik tarkibi ko’rsatiladi.
3. Teng chiziqlar usuli. Teng chiziqlar (izoliniyalar) usuli bilan voqea va hodisalarning miqdor ko’rsatkichlari chiziqlar bilan geografik tarqalishi beriladi. Teng chiziqlar bilan tasvirlashga rel’efning gerizantallar bilan tasvirla-nishi misol bo’ladi. Bu usul ayniqsa iqlim va ob – havo kartalarini tuzishda ko’p qo’llaniladi. Masalan: havo haro –
ratlari yanvar va iyul izotermalari, yog’in – sochin miqdori (izogieta), havo bosimi (izobaralar), qor qoplashining
qalinligini teng chiziqlar bilan tasvirlash qulay. O’qishni osonlashtirish maqsadida teng chiziqlar (izoliniyalar) orali –
g’i ranglar bilan bo’lib, miqdor oshgan sari rang quyuqligi ham oshib boradi. Tanlangan ranglar kartalarning mazmuniga mos bo’lishi kerak, ya’ni sovuqlikni ko’rsatadigan chiziqlar va ranglar “sovuq” ranglarda (kul rang, och
ko’k, ba’zan och – qora ranglarda) tasvirlanadi. Chiziqlar, ranglar maxsus legendada beriladi. Ko’pincha izoliniya –
larning qiymatlari yozilib qo’yiladi. Izoliniyalarni tuzishda miqdor ko’rsatkichlardan foydalaniladi.