1.Табиий ёки табиий географик карталарга
2.Социал-иқтисодий.
Табиий географик карталар географик мухитни компонентлари ( атмосфера, гидросфера,литосфера,биосфера) ёки шу компонентни ўрганув чи фанлар бўйича берилса ҳам сақсадга мувофиқ бўлади.
Социал-иқтисодий карталар ҳам ўз навбвтида ахоли, иқтисосодий,маданият, сиёсий-маъмурий ва бошка турга бўлинади.Тарихий карталар алохида ўрин тутиб тарихий воқеалар ва уларнинг ривожланиши натижасида келиб чиқадиган оқибатларни тасвирлаб беради.Сўнгги пайтларда янги топилган табиий ресурсларни бахолаш мақсадида инженер географик ва апкератив хўжалик карталар вужудга келмоқда.
Географик карталарни мазмуни бўйича профессор К.А. Салишев классификатсиясидан фойдаланилса бўлади.
Умумгеографик карталар хусусиятларига кўра 3 хил бўлади ;
1.Топографик
2.Обзор топографик
3.Обзор
1.Табиий-географик карталар ;
1. Умумий географик табиий карталар
2. Геологик, стратиграфик, тектоник, литологик ўлчамли давр, гидрогеологик,сеймологтк, вулканизм ва бошқалар.
3. Геофизик
4. Ер юзаси рельефи ; гипсомеирик, марфомерик,морфографик,гео морфологик.
5. Матеорологик ва иқлим.
6. Океанологик
7. Гидрологик
8. Тупроқ.
9. Ўсимлик
10.Хайвонот дунёси
11.Табиатни мухофаза қилиш
2.Социал-иқтисодий карталар ;
1.Ахоли
а) ахолининг жойлашиши ва тарқалиши
б) ахолиниг миллий таркиби ва этнографика
2.Иқтисодий ; табиий ресурслар ва уларнинг бахолаш,қишлоқ хўжалиги ва ўрмон хўжалиги,транспорт,умуиқтисодий.
3.Маиший хизмат ; маориф,фан,маданият,физкултура ва спорт,туризм ва ҳоказо.
4.Сиёсий-маъмурий
5.Тарихий
6.Харбий.
Бунга техникавий ; денгиз ва дарё навигация ҳамда аеронавигация каби карталарни ҳам киритиш мумкин.Карталарни ишлатилишига қараб уларнинг масштсби , мазмуни ва жихозлаш усуллари ўзгаради.
ва х.к.Уларни харакатдаги чизиқлар билан кўрсатиш мумкин.Бу усулнинг асосий шартли белгиси 4 хил атрелкалардан ибораттир.Ўрта-мактаб ўқувчилари учун нашр қилинган атласлардаги “Муҳим денгиз саёхаилари ва янги ер очилиши” картаси ҳам шу усулда тузилган.
Ўрта мактабларда фойдаланиладиган теметик карталар жуда содда тузилган бўлиб, бир картада 1 ёки 2 та усул ишлатилган холос.Олий мактаб учун илмий-справочник тилидаги ва оператив хўжалик карталарида 1 та усулда тузилган карталардан ташқари бир қанча усулларқўлланиб тузилган карталар ҳам кўп.Бир хил воқеани хар хил усул билан хам тасвирлаш мумкин..Картографик усуллар танлаш карталар олдига қўйган мақсадига боғлиқдир.Масалан; пастдаги расмдаги карталарда хайдаладиган ер 4 хил усулда тасвирланган.Бу карталардан турли мақсадларда фойдаланилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |