Дўстов Ҳ. Б. Коррозиядан ҳимоя қилиш

4.19-расм. Fe-13% Cr қотишмадаги темир (1,2) 
ва хром (3,4) нинг H
2
SO
4
+ Na
2
SO
4
 эритмасида 
парциал эриш тезликларининг потенциалга 
боғлиқлиги. 
Бунда рН: 1, 3
– 
0,0; 2, 4 – 1,78
4.20-расм. Е = –0,4 В бўлганда
H
2
SO
4
+ Na
2
SO
4
эритмасидаги рН 
нинг Fe-13% Cr қотишмадаги 
темир (1) ва хром (2) нинг парциал 
эриш тезликларига таъсири.
Юқорида кўриб чиқилган қотишмалар эришининг барча механизмлари 
стационар шароитларда эриш жараёнларининг текис характерда эканлигини 

---

94 
тушинтириб беради. Баъзи ҳолларда қотишмалар эришнинг стационар 
режимида ҳам нотекис, яъни танланиб эрийди. Бунда активроқ компонентнинг 
эритмага кўпроқ ўтиши (масалан, латуннинг денгиз сувида эришида, 
латуннинг рухсизланиш эффекти) кузатилади.
Одатда бундай ҳолларда эритмада дастлаб А компонентнинг ортиб 
кетиши, кейин эса эритмадаги А ва Б компонентларнинг нисбий миқдори 
худди қотишмадагидек (Z = 1 шартга мос келади) бўлиб қолади. Ниҳоят 
жараённинг охирида яна А компонент кўпроқ бўлиб қолади, бунда ортиқча А 
(яъни Z
А
> 1) қотишманинг бутун кейинги эриш даври давомида сақланиб 
туради. Бундай ҳодисанинг моҳияти шундан иборатки, сезиларли миқдорда 
эритмага ўтган Б компонент яна қайтиб электродга ўтира бошлайди. Ўтириш 
электрокимёвий амалга ошади, балки шунинг бўлса керак учун электрод сирт 
қатламининг таркиби қотишманинг дастлабки таркибидан фарқли бўлиб 
қолади. Бундай ҳолларда қотишманинг сиртида соф Б металл чўкмасидан 
иборат қалин ғовакли қатламнинг ўсиб боришини кузатиш мумкин. 
Софроқ компонентнинг бундай қайтадан ўтириш механизми бўйича 
борадиган қотишмаларнинг эриши 
псевдотанлаш
дейилади.