Dori vositalarining sanoat texnologiyasi

Xavfsizlikni tizimiy taxlil kilish. Xavfsizlikning tizimiy taxlili xakida tushuncha va uning maksadi.
Sistemali taxlil — murakkab muammolar, jumladan, xavfsizlik sistemasi bo‘yicha karor tayyorlash va uni asoslash uchun foydalaniladigan metodologik vositalar majmuidir.
Sistema- o‘zaro birikkan komponentlar majmui bo‘lib, ularning o‘zaro ta’siri natijasida ma’lum bir maksad amalga oshiriladi, ish bajariladi.
Sistemaning komponentlari jumlasiga material va ob’ektlardan tashqari ularning o‘zaro bog‘lanishi xamda ular o‘rtasidagi munosabatlar xam kiradi. Har kanday soz mashina texnik sistemaga misol bo‘la oladi. Agar sistemaning bir komponentini inson tashkil etsa, bunday sistema «ergatik sistema» deb ataladi. Ergatik sistemaga misol tariqasida «inson-mashina», «inson-muxit», «inson-mashina-muxit», kabilarni keltirishimiz mumkin.
Sistemani tashkil etuvchi elementlarni o‘ziga xos xususiyatlari bo‘lishi bilan bir katorda uning o‘zini xam o‘z xususiyati mavjud bo‘ladi. Sistemada vujudga kelgan xususiyat uni tashkil etuvchi elementlarning birortasida xam bo‘lmaydi. Masalan, yonuvchi modda-
kislorod-yongin manbasi bitta sistemani tashkil etadi. Agar ushbu elementlardan birortasi bo‘lmasa yonish jarayoni yuzaga kelmaydi. Bu erda yonuvchi modda yonish xususiyatiga, kislorod-yong‘inni yuzaga keltirish sharoitini yaratash xususiyatiga, manba esa yong‘inni amalga oshirish xususiyatiga ega. Albatta, bu sistemada ushbu elementlardan birortasining bo‘lmasligi, sistemani buzilishiga olib keladi, natija, maksad (ushbu kolatda-yonish) amalga oshmaydi.
Xavfsizlikni sistemali taklilining asosiy maksadi ko‘ngilsiz okibatlar (baxtsiz xodisalar)ga olib keluvchi sabablarni aniklash va shu asosida ularni kamaytirish ehtimolini ta’minlovchi tadbirlar ishlab chikishdan iboratdir.
Sabab va xavf tizimi.
«Sabab va xavf daraxti» tizimi. Har kanday xavf ma’lum bir sabab yoki sabablar okibatida yuzaga keladi va ko‘ngilsiz okibatlarni keltirib chikaradi. Sababsiz real xavf bo‘lmaydi. Shu sababli, xavfni bartaraf etish yoki oldini olish birinchi navbatda uning kelib chikish sababini o‘rganishga bog‘liq bo‘ladi va bu «sabab-okibatli» bog‘lanish orqali izoxlanadi. Xavf, ayrim sabab yoki sabablarning okibati bo‘lib, u o‘z vakida boshka bir sababni keltirib chikruvchi xamdir, ma’lum bir sabab ta’sirida yuzaga kelgan xavf, boshka bir xavfni kelib chikishiga sabab bo‘lishi, u xavf yana boshka bir xavfni tug‘dirish, natijada bu jarayoni, zanjirli bog‘lanish yoki sistema ko‘rinishiga ega bo‘lishi mumkin. Bunday bog‘lanishning grafik tasviri ko‘p shaxobchali daraxtni eslatadi. Shu sababli, xavfsizlikning taxliliga bag‘ishlangan ayrim adabiyotlarda ko‘pincha «Sabab daraxti», «Inkor daraxti», «Xavf daraxti», «Okibat daraxti» kabi iboralar uchraydi. Albatta, bunday grafik ifodalarda, ya’ni «daraxtlarda» sabablar shoxchalari va okibat shoxchalari mavjud bo‘lib, ular «sabab-okibati» bog‘lanishning to‘lik dialektik xarakterini ko‘rsatadi. Shuning uchun, taxlil natijasi asosida tuzilgan bunday grafik ifodani «Sabablar va okibatlar daraxti» deb nomlash maksadga muvofik hisoblanadi.
Bunday «daraxt» larni ko‘rish xar xil ko‘ngailsiz xodisalar sabablarini aniklashning asosiy boskichlaridan yukori xisoblanadi. «Daraxt» shoxlanishini tuzish ko‘p boskichli cheksiz jarayon bo‘lganligi sababli, ma’lum bir cheklanishlar qabul kilinishini talab etadi. Bu cheklanishlar tadkikotlarning maksadiga bog‘lik bo‘lib, ular mantikiy jixatdan asoslangan bo‘lishi lozim.