Dori vositalarining sanoat texnologiyasi

Dorivor o‘simlik xom ashyosidagi kul miqdorini aniqlash. 
3-5 g kattalikda maydalangan dorivor o‘simlik xom ashyosi (aniq tortma) oldidan qizdirilgan 
va aniq tortilgan chinni, kvars yoki platina tigeliga solinadi. So‘ngra tigel asta–sekinlik bilan (xom 
ashyoni alanga olib ketishiga yo‘l qo‘ymasdan) past haroratda qizdiriladi. Qolgan ko‘mir 
bo‘lakchalarini yoqish iloji boricha pastroq haroratda olib boriladi. Ko‘mir deyarli to‘liq yonib 
bo‘lgandan so‘ng harorat ko‘tariladi. 
Ko‘mir bo‘lakchalari to‘liq yonmasa, qoldiq sovutiladi va suv yoki ammoniy nitratning 
to‘yingan eritmasi bilan xo‘llanib, suv xammomida quritiladi va mufel pechida kuydiriladi. Kerak 
bo‘lgan taqdirda bu jarayon bir necha marta qaytariladi. 
Kuydirish kuchsiz qizil cho‘g‘lanishda (taxminan 500
o
S), kulni erib ketishi va tigel devoriga 
yopishib qolishiga yo‘l qo‘ymasdan doimiy og‘irlikka kelgunga qadar olib boriladi. Kuydirish 
tugagandan keyin tigel eksikatorda sovutiladi va tortiladi. Kul miqdori olingan dorivor o‘simlik xom 
ashyosiga nisbatan xisoblanadi. 
Xlorid kislotada erimaydigan kulni aniqlash. 
Dorivor o‘simlik xom ashyosini yoqish va kuydirish natijasida qolgan qoldiqqa 15 ml 10% li 
xlorid kislotasi qo‘shiladi. So‘ngra tigel soat oynachasi bilan yopilib, 10 daqiqa suv xammomida 
qizdiriladi. Keyin tigelga soat oynachasini yuvgan xolda 5 ml suv quyiladi. Suyuqlik kulsiz filtr 
orqali filtrlanadi. Qoldiq bir necha marta issiq suv bilan yuviladi toki xloridlarga reaksiya bermay 
qolguncha. So‘ng filtrat tigelga qaytib solinib, quritiladi va yuqorida ko‘rsatilgandek kuydiriladi va 
tortiladi. 
Dorivor o‘simlik xom ashyosi tarkibidagi ekstraktiv moddalar miqdorini aniqlash. 
Teshigining diametri 1 mm li elakdan o‘tkazilgan 1 g atrofidagi maydalangan xom ashyo 
(aniq tortma) 200-250 ml li konussimon kolbaga solinib, unga shu xom ashyoning MTH da 
ko‘rsatilgan erituvchisidan 50 ml qo‘shiladi. Kolba probka bilan yopilib tortiladi (aniqlik 0,01 g) va 1 
soatga qo‘yib qo‘yiladi. So‘ngra kolbani tik xolatdagi sovutgich bilan birlashtirib, 2 soat davomida 
asta-sekin qaynatiladi. Kolba sovugandan keyin uni yana avvalgi probka bilan yopib tortiladi va 1 
soatga qo‘yib qo‘yiladi. So‘ngra kolba tik xolatdagi sovutgich bilan birlashtirilib, 2 soat davomida
asta sekinlik bilan qaynatiladi. Kolba sovugandan keyin uni yana avvalgi probka bilan yopib tortiladi 
va yo‘qotilgan og‘irlik erituvchi bilan to‘ldiriladi. Kolbadagi xom ashyo va erituvchi yaxshilab 
aralashtiriladi. Aralashma 150-200 ml li quruq kolbaga quruq filtr qog‘oz orqali filtrlanadi. 25 ml 
filtratni diametri 7-9 sm li, avvaldan 100-105
o
S haroratda quritib, doimiy og‘irlikka keltirilgan chinni 
kosachaga solinadi va suv hamomida quriguncha bug‘latiladi. CHinni kosacha qoldiq bilan birga 
100-105
o
S haroratda doimiy og‘irlikkacha quritiladi. So‘ngra 30 daqiqa davomida tagiga suvsiz 
kalsiy xlorid solingan eksikatorda sovutib tez tortiladi. 

---

63 
Ekstraktiv moddalarning miqdori foizlarda (X) absolyut quruq xom ashyoga nisbatan 
quyidagi tenglama bilan hisoblanadi: 
)
100
(
100
200
1
W
М
М
Х




 
Bu erda: M - quruq qoldiqning miqdori, g; 
M
1
- xom ashyoning miqdori, g; 
W- xom ashyoning foizlarda ifodalangan namlik miqdori, %.